Berlyn

Hierdie artikel handel oor die Duitse hoofstad. Vir ander gebruike, sien Berlyn (dubbelsinnig).

Berlyn
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Duitsland
Deelstaat	Berlyn
Koördinate	52°31′N 13°24′O / 52.517°N 13.400°O / 52.517; 13.400
Administratiewe verdeling	12 stadsdistrikte
Stigting	1237
Stadstatus	1240
Oppervlakte:
- Totaal	891,12 vk km[1]
Hoogte bo seevlak	29,9–115 m[2]
Bevolking:
- Totaal (31 Desember 2020)	3 769 962[3]
- Bevolkingsdigtheid	4 108/vk km
- Metropolitaanse gebied	6 210 574[4][5]
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Klimaat
- Tipe	Gematigde klimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	8,9 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	−0,6 / 18,5 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	581 mm
Burgemeester	Kai Wegner (CDU)
Amptelike webwerf	berlin.de

Berlyn (Duits: Berlin, [bɛɐ̯ˈliːn], luister (hulp·inligting)) is die hoofstad van Duitsland en is die grootste stad in dié land wat sowel oppervlakte as bevolking betref. Die stad het 'n bevolking van 3,77 miljoen van binne die stadsgrense en sowat 6,2 miljoen in die metropolitaanse gebied wat onder meer Potsdam insluit. Die getal buitelandse inwoners het op 31 Desember 2020 789 076 beloop (oftewel 20,9 persent van die land se totale bevolking). Die grootste Turks- en Russiessprekende gemeenskappe word hier in Europa aangetref. Berlyn is tans die grootste stad in die Europese Unie met een van die grootste metropolitaanse gebiede. Administratief bestaan Berlyn tans uit twaalf distrikte wat verder verdeel word in 96 stadsdele.

Berlyn is in die noordooste van Duitsland geleë en word in sy geheel omring deur die deelstaat Brandenburg. Die stad het in die verloop van sy geskiedenis meermale as die hoofstad van Duitse state soos die Keurvorstedom Brandenburg (1417 tot 1618), Brandenburg-Pruise (1618 tot 1701), die Koninkryk Pruise (1701 tot 1918), die Duitse Keiserryk (1871 tot 1918), die Republiek van Weimar (1918/1919 tot 1933), Nazi-Duitsland (1933 tot 1945) en die Duitse Demokratiese Republiek (DDR, 1949 tot 1990) gedien. Met die ontbinding van die ou provinsie, Pruise, deur die geallieerde magte in 1947, het Berlyn 'n afsonderlike deelstaat geword.

Ná die hereniging van die twee Duitse state op 3 Oktober 1990 het Berlyn sy ou funksie as hoofstad van die hele Duitsland herwin en dien sedert 1999 ook weer as regerings- en parlementsetel. Hoewel die stad sy vroeëre rol as ekonomiese en finansiële spilpunt van Duitsland lankal kwytgeraak en aan Wes-Duitse metropole soos Frankfurt am Main afgestaan het, is dit as regeringsetel van Europa se voorste ekonomie een van die invloedrykste hoofstede van die Europese Unie en het veral, danksy sy ryk kulturele erfenis, tot een van die gewildste toeristebestemmings in Europa ontwikkel. Saam met die val van die Ystergordyn het Berlyn ook sy tradisionele rol as Europese vervoerspilpunt hervat.

Berlyn se aanspraak op wêreldstadstatus is in Duitsland nie onomstrede nie,^[6] maar sy kulturele en politieke lewe, sy medialandskap en wetenskapsbedryf is nogtans van wêreldformaat.^[7][8][9] Die stad se sportgebeurtenisse, tersiêre onderwys- en navorsingsinstellings, museums, boukuns, feeste, naglewe en veelvuldige leefstyle geniet wêreldfaam.^[10] Teen die begin van die 21ste eeu het Berlyn in 'n trekpleister vir jong entrepreneurs, kreatiewes en immigrante ontwikkel.^[11] Berlyn is die enigste Duitse stad wat drie Unesco-wêrelderfenisgebiede huisves: Paleise en tuine van Potsdam en Berlyn (1990, saam met Potsdam^[12]), die Museumsinsel (1999^[13]) en Modernistiese Woonbuurte in Berlyn (2008^[14]).

1. ↑ (de) "Flächenerhebung 2020 in Berlin – Berlin und seine Bezirke". Statistik Berlin Brandenburg. 29 September 2021. Besoek op 8 Junie 2022.
2. ↑ (de) statistik-berlin-brandenburg.de (PDF)
3. ↑ (de) "Einwohnerinnen und Einwohner im Land Berlin am 31. Dezember 2020 – Fortgeschriebene Bevölkerungszahlen vom 31. Dezember 2020" (PDF). Statistik Berlin Brandenburg. 31 Desember 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 September 2021. Besoek op 8 Junie 2022.
4. ↑ (de) "Bevölkerungsentwicklung und Bevölkerungsstand in Berlin Oktober 2021" (PDF). Statistik Berlin Brandenburg. 31 Desember 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Februarie 2022. Besoek op 8 Junie 2022.
5. ↑ (de) "Bevölkerungsentwicklung und Bevölkerungsstand in Brandenburg Oktober 2021" (PDF). Statistik Berlin Brandenburg. 31 Desember 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Februarie 2022. Besoek op 8 Junie 2022.
6. ↑ (de) Spiegel Online – Berliner Ambitionen: Die eingebildete Weltstadt. Besoek op 25 Mei 2015
7. ↑ (en) Global Power City Index 2011
8. ↑ (en) CNN: Cities that rule the world – and those on the rise
9. ↑ (en) GaWC Research Bulletin 146: Leading World Cities: Empirical Evaluations of Urban Nodes in Multiple Networks. Besoek op 25 Mei 2015
10. ↑ (en) sportsbusiness.com: London crowned as SportBusiness’ 2012 Ultimate Sports City. Besoek op 25 Mei 2015
11. ↑ (en) Los Angeles Times, 6 Julie 2007: A wild art scene now stays within the lines. Besoek op 25 Mei 2015
12. ↑ (en) "Palaces and Parks of Potsdam and Berlin". Unesco. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2020. Besoek op 14 Julie 2017.
13. ↑ (en) "Museumsinsel (Museum Island), Berlin". Unesco. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Oktober 2019. Besoek op 14 Julie 2017.
14. ↑ (en) "Berlin Modernism Housing Estates". Unesco. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Oktober 2019. Besoek op 14 Julie 2017.