Faktoid

Faktoid (ze zrostu słowa 'fakt' i przyrostka -oid od gr. eidos ‘widzę’, ‘spostrzegam’ lub 'postać')^[1] – informacja postrzegana jako prawdziwa tylko dlatego, że została opublikowana - najczęściej za pośrednictwem nowych mediów. Przyrostek „-oid” można tłumaczyć jako „postrzegany” lub "przybierający postać".

Faktoidy są prezentowane w taki sposób, że zostają powszechnie uznane za prawdziwe. W naszych miejscach pracy i w sąsiedztwie są one znane jako plotki i anegdoty. W sądach faktoidy nazywa się pogłoskami i niedopuszczalnymi dowodami. W środkach masowego przekazu są one nazywane oszczerstwami, potwarzami, pomówieniami oraz relacjonowaniem krążących aktualnie plotek i pogłosek jako wiadomości^[2].

Termin ten stosowany jest także w odniesieniu do wydarzenia o wątpliwej autentyczności, przyjmowanego przez ogół jako mające miejsce w rzeczywistości, i upowszechnianego, między innymi, w celu manipulacji opinią publiczną albo utrzymania kogoś (np. polityka) lub czegoś (np. reklamowanego produktu) w obszarze jej zainteresowania. Inną możliwą motywacją jest wykreowanie sztucznego zainteresowania odbiorców w celu zwiększenia oglądalności lub poczytności. Taką techniką posługują się na przykład bulwarówki.

Współczesnym przykładem faktoidu są postać i biografia „Johnny’ego 11 Palców”, fikcyjnego polskiego geniusza muzycznego, stworzone w celach reklamowych.

Jeżeli faktoid jest zamierzonym atakiem na osobę publiczną lub organizację, często określa się go mianem faktu prasowego (określenia tego użył po raz pierwszy Bronisław Geremek na początku lat dziewięćdziesiątych, w rozmowie z dziennikarzami) lub faktu medialnego.