Back Mate (tee) Afrikaans متة Arabic Мате Bashkir Матэ Byelorussian Матэ BE-X-OLD Мате Bulgarian Mate Breton Mate (infusió) Catalan Мате (малар) CE Mate CEB
| Mate (fervinchu) | ||
|---|---|---|
 | ||
| Nome | Mate (fervinchu) | |
| Procedencia | Brasil, Paraguái, Uruguái y Arxentina | |
| Procedencia | Brasil, Paraguái, Uruguái y Arxentina | |
| Detalles | ||
| Materiales usaos |
fueya de mate Ilex paraguariensis | |
| Productu natural de | Ilex paraguariensis | |
| Más información | ||
| Historia |
historia de la yerba mate (es)  | |
| Caráuter unicode | 🧉 | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
El Mate (del quechua mati, que significa ‘vasu’ o recipiente pa beber; en portugués llámase chimarrão -‘cimarrón’- y en guaraní llámase ka'ay, siendo ka'a: ‘yerba’, y y: ‘agua’[1]) ye un ferviatu preparáu con fueyes de yerba mate (Ílex Paraguáiensis), planta orixinaria de les cuenques de los ríos Paraná, Paraguái y el cursu superior del Uruguái-. Estes plantes previamente ensugaes, curtiaes y molíes formen la yerba mate, que tien tastu amargo por mor de los taninos de les sos fueyes. Ello ye qu'hai quienes-yos presta endulzar un poco'l mate con azucre, miel o endulzante non calóricu. L'esplume que se xenera al «cebar» débese a los glicósidu que la yerba mate contién.
Yera consumío dende la época precolombina ente los pueblos orixinarios guaraníes (y por influyencia d'esto, tamién lo facíen otros grupos que realizaben comerciu colos guaraníes, como los querandíes, los pampes antiguos, tobes, etc.).
Foi adoptáu rápidamente polos colonizadores castellanos, y quedó como parte del raigañu cultural n'Arxentina, Bolivia, Brasil, Chile, Paraguái y Uruguái, países u se consume mayoritariamente.
En Chile foi consumíu con frecuencia hasta'l sieglu XIX, cuando foi reemplazáu na mayor parte del país pol té, a costafecha de la influyencia británica. El so consumu continúa pero a menor escala; ye habitual en zones rurales del centru y sur del país, nel pueblu mapuche y na patagonia chilena onde la so popularidá ye mui alta. Inclusive se llevantó un monumentu al mate na ciudá de Coyhaique.
En Bolivia consúmese de cutio na zona del Gran Chaco bolivianu. Fuera de la so zona d'orixe, hai poco convirtióse nún ferviatu mui popular en Siria, onde parez ser que foi llevao por emigrantes que vivieron n'Arxentina y regresaron al so país.[2][3]
Como asocede col té, el café o'l chicolate, el mate poseye un efeutu estimulante debío a la mateína (sinónimu de la cafeína) que contién. Sicasí, la mínima proporción que se toma d'esta sustancia (más alló de que'l mate contenga poca mateína), pol fechu de tomalu cola mesma yerba moyao n'agua delles veces, y ente delles persones -si se toma en grupu- fai que'l mate nun seya adictivo, a diferencia del café. Poro, el fechu de que la xente tome mate, ye un fechu de costume (cuasi como'l de llavase la cara al llevantar) y non d'adicción (como munchos puen llegar a pensar). Aproximao, pa qu'una persona tome la mesma cafeína qu'hai nuna taza estándar de café (que yá de por sí ye mínima) debe tomar dos cebadures distintes (cambiar dos veces la yerba completamente), en trés llitros d'agua, nún mate de tamañu medianu, y beber toa esta cantidá de ferviatu una persona sóla (y na mayor brevedá de tiempu posible).[4]l
Amás améstase-y un efeutu, que ye compensao pol altu consumu d'agua que se realiza cuando se matea, resultando asina un ferviatu depurador y ―al poseyer antioxidantes― preservador del organismu. Como los otros ferviatos mentaos, el mate tien cierta acidez, razón pola que munches veces se-y añaden ―n'escases proporciones― otres yerbes (dixestives, reguladores de la función hepática, sedantes, etc.) que son a neutralizar l'acidez como tamién compensar el llixeru efeutu estimulante de la cafeína.
Tradicionalmente, el mate bébese caliente al traviés d'un sorbete denomáu bombilla colocáu nún pequeñu recipiente, que ye denomáu ―según la zona― «mate», «cuya», «porongo» o «guampa», que contién el ferviatu.
Polo común estrémase'l recipiente llamáu porongo del llamáu «mate» por ser el primeru de mayores dimensiones y de boca ancha. Anque s'obtienen normalmente del porongu (Lagenaria siceraria), una cucurbitácea cuyu frutu tien una corteya fuerte y lleñosa apta pa ser usada como recipiente, dende tiempos coloniales realizárense mates de plata, cuernu vacunu (guampa), porzolana, vidru o madera (en xeneral quebrachu o palu santu) o cazuña de güe llabrada.
- ↑ Mónica Gloria HOSS DE LE COMTE: El mate. Buenos Aires: Maizal, 2001. ISBN 987-97899-3-8.
- ↑ «La Argentina logró que el mate sea popular en Siria». Clarín (17 de xunetu de 2000). 2000. http://www.clarin.com/diario/2000/07/17/e-01601.htm.
- ↑ «Para la yerba mate, la meca queda en Siria». Clarín (29 de marzu de 1999). 1999. http://www.clarin.com/diario/1999/03/29/o-02601d.htm.
- ↑ 100 bolsines de yerba mate nuna taza d'6 onzes (estándar) de café, en proporciones ye igual a 2 cebaes de mate (100 gr. de yerba) dilíu en 3 llitros d'agua, y que se lo tome una persona sóla, en poco tiempu.