Back Toledo Afrikaans Toledo ALS ቶሌዶ Amharic Toledo AN طليطلة Arabic توليدو ARZ Toledo Azerbaijani تولدو AZB Таледа Byelorussian Таледа BE-X-OLD
 | Esti artículu necesita wikificase. |
 Toledo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||||
| Provincia |  provincia de Toledo | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcaldesa de Toledo | Milagros Tolón | ||||
| Nome oficial | Toledo (es)[1] | ||||
| Nome llocal | Toledo (es) | ||||
| Códigu postal |
45001–45009 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 39°52′N 4°02′W / 39.87°N 4.03°O | ||||
  Toledo Toledo (España) | |||||
| Superficie | 232.1 km² | ||||
| Altitú | 529 m y 455 m | ||||
| Llenda con | |||||
| Demografía | |||||
| Población |
86 070 hab. (2023) - 40 527 homes (2019) - 44 346 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
0% de provincia de Toledo 4.09% de Castiella-La Mancha 0.18% de España | ||||
| Densidá | 370,83 hab/km² | ||||
| Xentiliciu |
toledanu (masculín singular)[2] toledana (femenín singular)[2] toledano (xéneru neutru)[2] toledanos (masculín plural)[2] toledanes (femenín plural)[2] | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
| Llocalidaes hermaniaes |
Aquisgrán, Agen, Corpus Christi, Texas, Damascu, Guanajuato, L'Habana, Heraclión, Nara, Safed, Toledo, Veliko Tarnovo, Santiago del Estero, Moyobamba, Empoli (es)  , Teggiano (es) y Veliko Tarnovo Municipality (en)
| ||||
| toledo.es | |||||
 | |||||
Toledo[3] ye conocida como «La ciudá Imperial» por ser la sede principal de la corte de Carlos I y tamién como «la ciudá de los trés cultures», por tar poblada mientres sieglos por cristianos, xudíos y musulmanes.
Toledo, con 83 334 habitantes (2014), ye'l segundu conceyu más pobláu de la provincia tres Talavera de la Reina y el cuartu de la comunidá autónoma tres Albacete, Talavera de la Reina y Guadalajara.
La ciudá ta asitiada na marxe derecha del Tajo, nuna llomba de cien metros d'altor sobre'l ríu , que cinxir pola so base, formando un pronunciáu meandro conocíu como Torno del Tajo. Tien una configuración esvalixada con barrios bien separaos del nucleu principal: el de Azucaica, na vera derecha del ríu y que tien el so orixe nuna antigua pedanía de la ciudá, falta unos 7 km del centru de la ciudá, ente que el de Santa María de Benquerencia, asitiáu práuticamente enfrente del anterior na marxe esquierda del Tajo, asitia'l so centru a unos 8 km del de la ciudá.
La historia de la ciudá remontar a la Edá del Bronce. Foi un importante centru carpetanu hasta la so conquista romana en 193 e.C. Queden diversos restos de l'actividá romana na ciudá, como l'acueductu o'l circu. Tres les invasiones xermániques, la ciudá va convertir con Leovixildu en capital, y darréu, principal sede eclesiástica, del Reinu Visigodu. Nel añu 711, dempués d'una resistencia moderada, Toledo ye conquistada polos musulmanes empobinaos por Táriq ibn Ziyad. Mientres el dominiu musulmán, l'antigua capital visigoda carauterizar pola so oposición ya individualismu, concretáu na Taifa de Toledo. Alfonso VI reconquista la ciudá en 1085. Mientres la edá moderna la ciudá destacó como sede de los Reis Católicos y pola so participación na Guerra de les Comunidaes de Castiella. Al treslladase la corte a Madrid en 1561 la ciudá entró en decadencia, acentuada pola crisis económica del momentu. Yá en dómina contemporánea, Toledo y más concretamente'l so Alcázre convertir nun símbolu de la Guerra Civil mientres el so llargu Asediu del Alcázre. En 1983 convertir en capital de Castiella-La Mancha, calteniendo la capitalidad de la provincia homónima.
Tradicionalmente, la industria metalúrxico foi la base económica, sobremanera pola fabricación d'espaes y cuchiellos. Na actualidá la gran mayoría de la población dedicar al sector servicios, que tamién reflexa'l mayor númberu de paraos. Tocantes a infraestructures, la ciudá cunta con diverses carreteres, incluyida una autopista de peaxe. Esiste una llinia de ferrocarril d'AVE que coneuta Toledo-Madrid en menos de media hora. Cuenta amás con diverses infraestructures sanitaries, incluyíu un Hospital Nacional de Parapléxicos, deportives y militares, como l'Academia d'Infantería.
Tocantes a la cultura, Toledo cunta con numberosos llugares d'interés y ye Patrimoniu de la Humanidá dende 1986. Ente ellos destáquense'l Monesteriu de San Juan de los Reis, góticu isabelín del sieglu XV, y la Catedral de Santa María, d'estilu góticu del sieglu XIII. Toledo foi tamién llugar de nacencia o residencia d'artistes como Garcilaso de la Vega o El Greco ente otros munchos.
Lleven el nome de Toledo cinco ciudaes de los Estaos Xuníos, nos estaos d'Ohio, Illinois, Oregón, Iowa y Washington; otros siete de Canadá, Belice, Brasil, Portugal, Colombia, Filipines y Uruguay y cuatro llocalidaes más n'España nes provincies d'Huesca, Ourense, Asturies y Tenerife. Comparte'l mesmu Escudu d'Armes de Castiella cola ciudá de Tunja Colombia, dau por Carlos V.
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 payares 2022.
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: toledanu, -a, -o