Thasuka Witco

Thasuka Witco
Ganwyd	c. 1840, 4 Rhagfyr 1849  De Dakota
Bu farw	5 Medi 1877  Fort Robinson
Man preswyl	De Dakota
Dinasyddiaeth	Oglala Lakota
Galwedigaeth	gwleidydd, penadur
Swydd	penadur, cadfridog rhyfel

Pennaeth pobl frodorol y Lakota (rhan o'r Sioux) oedd Thasuka Witco, (Lakota: Thašųka Witko), Saesneg: Crazy Horse (1840 - 5 Medi 1877). Bu'n ymladd llawer yn erbyn llywodraeth yr Unol Daleithiau er mwyn amddiffyn tiriogaeth y Sioux.

Ymladdodd nifer o frwydrau yn erbyn byddin yr Unol Daleithiau, yn arbennig yn ystod Rhyfel Mawr y Sioux 1876-77. Roedd yn un o'r prif arweinyddion ym Mrwydr Little Big Horn, pan orchfygwyd y Cadfridog George A. Custer a'i ŵyr o'r Seithfed Farchoglu ar ôl iddyn nhw, gydag unedau eraill, ymosod yn ddirybudd ar bentref mawr y Sioux a'u cynghreiriaid.

Ar 5 Mai 1877, gyda'i bobl wedi eu gwanhau gan newyn ag oerni, bu raid iddo ildio i'r fyddin yn Camp Robinson, Nebraska. Bu'n byw yn y "Red Cloud Agency" am rai misoedd, ond ar 5 Medi ceisiodd y fyddin ei gymryd i'r ddalfa. Wrth iddo geisio gwrthwynebu hyn, trywanwyd ef, a bu farw'r noson honno.

Ar hyn o bryd mae gwaith yn parhau ar Gofeb Crazy Horse yn y Black Hills, De Dakota, gwaith a ddechreuwyd gan Korczak Ziółkowski ym 1948. Pan orffennir y cerflun, bydd yn 641 troedfedd (195 m.) o led a 563 troedfedd (172 m.) o uchder - y gerfddelw fwyaf yn y byd.