Back Финлиандиа Abkhazian Finlandia ACE Финланд ADY Finland Afrikaans Finnland ALS Финляндия ALT ፊንላንድ Amharic Finland AMI Finlandia AN Finnland ANG
 | |
| Suomen tasavalta | |
 | |
| Arwyddair | O na bawn yn y Ffindir  |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, gwlad, gwladwriaeth unedol, gwlad sy'n ffinio gyda'r Môr Baltig |
| Enwyd ar ôl | Ffiniaid |
| Prifddinas | Helsinki |
| Poblogaeth | 5,608,218 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem | Maamme/Vårt land |
| Pennaeth llywodraeth | Petteri Orpo |
| Cylchfa amser | UTC+2 |
| Nawddsant | Sant Harri o'r Ffindir |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Ffinneg, Swedeg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Ffenosgandia, Y Gwledydd Nordig, Gogledd Ewrop, yr Undeb Ewropeaidd, Ardal Economeg Ewropeaidd |
| Arwynebedd | 338,478.34 km² |
| Gerllaw | Y Môr Baltig |
| Yn ffinio gyda | Sweden, Norwy, Rwsia |
| Cyfesurynnau | 65°N 27°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Llywodraeth y Ffindir |
| Corff deddfwriaethol | Senedd y Ffindir |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd y Fffindir |
| Pennaeth y wladwriaeth | Alexander Stubb |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog y Ffindir |
| Pennaeth y Llywodraeth | Petteri Orpo |
 | |
 | |
| Crefydd/Enwad | Eglwys Efengylaidd Lwtheraidd Ffindir, Eglwys Uniongred Ffindir |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $296,388 million, $280,826 million |
| Arian | Ewro |
| Canran y diwaith | 9 ±1 canran |
| Cyfartaledd plant | 1.75 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.94 |
Ffindir (hefyd Gweriniaeth y Ffindir) yw'r wlad Nordig fwyaf dwyreiniol yng Ngogledd Ewrop . Mae'n ffinio â Sweden i'r gogledd-orllewin, Norwy i'r gogledd, a Rwsia i'r dwyrain, gyda Gwlff Bothnia i'r gorllewin a Gwlff y Ffindir i'r de, gyferbyn ag Estonia. Arwynebedd Ffindir yw 338,145 cilometr sgwar (130,559 milltir sgwar) ac mae ganddi boblogaeth o 5.6 miliwn. Helsinki yw'r brifddinas a'r ddinas fwyaf; o ran poblogaeth, mae tua'r un maint a'r Alban, sef XXX Ffiniaid ethnig yw mwyafrif helaeth y boblogaeth; Ffinneg a Swedeg yw'r ieithoedd swyddogol, gyda Swedeg yn iaith frodorol i 5.2% o'r boblogaeth.[1] Mae hinsawdd y Ffindir yn amrywio o hinsawdd gyfandirol llaith yn y de i hinsawdd boreal yn y gogledd. Coedwigoedd boreal yw'r gorchudd tir yn bennaf, gyda mwy na 180,000 o lynnoedd wedi'u cofnodi.[2]
Ceir olion dynol yma o tua 9,000 CC ar ôl yr Oes Iâ ddiwethaf.[3] Yn ystod Oes y Cerrig, daeth diwylliannau amrywiol i'r amlwg, a gellir gwahaniaethu rhyngddyn nhw drwy edrych ar eu gwahanol fathau o serameg. Cafodd yr Oes Efydd a'r Oes Haearn eu nodi gan gysylltiadau â diwylliannau eraill yn Fennoscandia a rhanbarth y Baltig.[4] O ddiwedd y 13g, daeth y Ffindir yn rhan o Sweden o ganlyniad i Groesgadau'r Gogledd. Ym 1809, o ganlyniad i Ryfel y Ffindir, daeth y Ffindir yn rhan o Ymerodraeth Rwsia fel Prif Ddugiaeth ymreolaethol y Ffindir. Yn ystod y cyfnod hwn, ffynnodd celf y Ffindir a dechreuodd y syniad o annibyniaeth gydio. Ym 1906, y Ffindir oedd y wladwriaeth Ewropeaidd gyntaf i roi pleidlais gyffredinol i'w dinasyddion, a'r gyntaf yn y byd i roi'r hawl i bob oedolyn heisio am swydd gyhoeddus.[5][6] Yn dilyn Chwyldro Rwsia yn 1917, datganodd y Ffindir ei hannibyniaeth oddi wrth Rwsia, ar 6ed o Ragfyr. Ym 1918 rhannwyd y genedl ifanc gan Ryfel Cartref y Ffindir. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ymladdodd y Ffindir yn erbyn yr Undeb Sofietaidd yn Rhyfel y Gaeaf a'r Rhyfel Parhad, ac yn ddiweddarach yn erbyn yr Almaen Natsïaidd yn Rhyfel Lapdir. O ganlyniad, collodd rannau o'i diriogaeth ond cadwodd ei hannibyniaeth.
Parhaodd y Ffindir yn wlad amaethyddol yn bennaf tan y 1950au. Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, diwydiannodd yn gyflym a sefydlodd economi ddatblygedig, gyda gwladwriaeth les wedi'i hadeiladu ar y model Nordig. Caniataodd hyn i'r ffynnu a chafwyd incwm uchel y pen.[7] Yn ystod y Rhyfel Oer, cofleidiodd y Ffindir yn swyddogol bolisi o niwtraliaeth. Ers hynny, daeth yn aelod o'r Undeb Ewropeaidd yn 1995, yn Ardal yr Ewro yn 1999, ac yn aelod o NATO yn 2023. Mae'r Ffindir yn aelod o sefydliadau rhyngwladol amrywiol gan gynnwys y Cenhedloedd Unedig, y Cyngor Nordig, Ardal Schengen, Cyngor Ewrop, Sefydliad Masnach y Byd, a'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD). Mae'r genedl yn perfformio'n arbennig o dda mewn metrigau perfformiad cenedlaethol, gan gynnwys addysg, cystadleurwydd economaidd, rhyddid sifil, ansawdd bywyd, a datblygiad dynol.[8][9][10][11]
- ↑ "Språk i Finland" [Language in Finland]. Institute for the Languages of Finland (yn Swedeg).
- ↑ Li, Leslie (16 April 1989). "A Land of a Thousand Lakes". The New York Times. Cyrchwyd 20 September 2020.
- ↑ Haggren, Georg; Halinen, Petri; Lavento, Mika; Raninen, Sami; Wessman, Anna (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. t. 23. ISBN 978-952-495-363-4.
- ↑ Haggren, Georg; Halinen, Petri; Lavento, Mika; Raninen, Sami; Wessman, Anna (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. t. 339. ISBN 978-952-495-363-4.
- ↑ Parliament of Finland. "History of the Finnish Parliament". eduskunta.fi. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 December 2015.
- ↑ Finland was the first nation in the world to give all (adult) citizens full suffrage, in other words the right to vote and to run for office, in 1906. New Zealand was the first country in the world to grant all (adult) citizens the right to vote, in 1893. But women did not get the right to run for the New Zealand legislature, until 1919.
- ↑ "Finland". International Monetary Fund. Cyrchwyd 17 April 2013.
- ↑ "Finland: World Audit Democracy Profile". WorldAudit.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 October 2013.
- ↑ Tertiary education graduation rates—Education: Key Tables from OECD. OECD iLibrary. 14 June 2010. doi:10.1787/20755120-table1. http://www.oecd-ilibrary.org/education/tertiary-education-graduation-rates_20755120-table1. Adalwyd 6 March 2011.
- ↑ "Her er verdens mest konkurransedyktige land—Makro og politikk". E24.no. 9 September 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 October 2010. Cyrchwyd 6 March 2011.
- ↑ "The 2009 Legatum Prosperity Index". Prosperity.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 October 2009. Cyrchwyd 4 February 2010.