Fenica lingvo

Fenica lingvo
lingvo • antikva lingvo
Ŝemida lingvaro • Kanaana lingvaro
Skribo	fenica alfabeto
Morto	Kontinuis kiel la punika lingvo ĝis la 5a aŭ 7a jarcento k.e.
Lingvistika klasifiko
Afrikazia Ŝemida lingvaro Nordokcidenta ŝemida lingvaro Kanaana lingvaro Fenica lingvo
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-2	phn
ISO 639-3	phn
Glottolog	phoe1239
Angla nomo	Phoenician
Franca nomo	phénicien
v • d • r

La fenica lingvo, skribata per la fenica alfabeto, estis parolata en lando nomita Pūt, tio estas Libano, norda Israelo kaj Sirio modernaj. Ĝi estis parto de la kanaana subgrupo de la nordokcidenta ŝemida lingvaro; aliaj anoj de tiu subgrupo inkludis la amonan kaj hebrean.^[1][2] Fenicaj koloniantoj transportis sian lingvon ĝis Kartago (en Tunizio moderna) kaj suda Hispanio. En okcidenta Azio, la fenican anstataŭis la aramea lingvo. En norda Afriko la fenica travivis dum pli longa tempo forme de la punika lingvo, kiu post la falo de Kartago influiĝis de la najboraj berberaj lingvoj; eble oni parolis ĝin ankoraŭ en la 7-a jarcento, kiam la araba lingvo entendiĝis en norda Afriko per la Kalifŝtato.

Kombinita kun la punika, la fenica estas konata ĉefe per ĉirkaŭ 10 000 postvivintaj surskriboj,^[3] suplementitaj de glosoj fojfoje verkitaj en aliaj lingvoj. Aldone al iliaj multaj surskriboj, oni kredas ke la fenicoj lasis multajn aliajn skribitajn verkojn, sed la plimulto pereis, ĉar ili estis skribitaj sur papiruso aŭ pergameno kaj putriĝis en la malsekaj aero kaj tero de iliaj urboj.^[4]

Romiaj verkistoj, ekzemple Salustio, aludis al libroj verkitaj en la punika, sed neniuj restas hodiaŭ krom kelkfoje per traduko (ekz. la manlibro pri agrikulturo de Magono de Kartago) aŭ en elĉerpetoj (ekz. la teatraĵoj de Plaŭto). En 1694 malkovriĝis dulingva surskribo en la antikva greka kaj punika, kio povigis la francan klerulon Jean-Jacques Barthélemy malĉifri kaj rekonstrui la fenican alfabeton en 1758.^[5] Eĉ en 1837 kleruloj konis nur 70 fenicajn surskribojn. Tiuj kolektiĝis en la Scripturae linguaeque Phoeniciae monumenta de Wilhelm Gesenius, kiu tiam konsistigis ĉion, kion kleruloj sciis pri la fenica lingvo.^[6]

Post kiam komerca traktato inter la fenicoj kaj etruskoj malkovriĝis en 1964, oni malĉifris pli el la etruska per komparo al la pli profunde komprenata fenica.

1. ↑ Glenn Markoe.Phoenicians. p108. University of California Press 2000
2. ↑ Zellig Sabbettai Harris. A grammar of the Phoenician language. p6. 1990
3. ↑ Lehmann 2013, p. 209.
4. ↑ Lipiński, Edward (1995), p.1321-1322
5. ↑ Lehmann 2013.
6. ↑ Lehmann 2013, p. 240.