Egun

Egun
Azpiklasea	aste
Neurtzen du	iraupena
SI sistemarako konbertsioa	86.400 s
Unitate estandarretan	1.440 min, 24 h eta 1 d
Ikurra	d, сут, сут., d, j, 日, ي, d, t eta d

Eguna 24 ordu dituen denbora unitatea da, hau da, Lurrak bere ardatzaren inguruan bira oso bat emateko behar duen denbora^[1]. Eguna gauaren aurkakoa ere bada, hau da, egunsentitik ilunabarrera luzatzen den denbora tartea, eguzkiak argitzen duen denbora^[1].

"Eguna" neurri-unitatea (ikurra: "d") 86.400 SI segundo da. Segundoa Nazioarteko Unitate Sistemako oinarrizko denbora-unitatea da. Lehen, Lurraren 1900eko mugimendu orbitalaren arabera definitzen zen, baina 1967tik segundoa, eta hortaz eguna, trantsizio elektronikoak definitzen ditu^[2].

1 d = 24 h = 1.440 min = 86.400 s

Egunak astetan biltzen dira eta hauek dira euskarazko izenak: astelehena, asteartea, asteazkena, osteguna, ostirala, larunbata eta igandea.

Egun sekuentzialen bilduma egutegietan antolatzen da data gisa, ia beti aste, hilabete eta urtetan. Egutegi gehienen data-antolamenduak Eguzkia erabiltzen du bere lau urtaroekin (eguzki egutegia) edo Ilargiaren aldiekin (ilargi egutegia). Egun baten hasiera gauerdiko ordutzat hartu ohi da, 00:00ak edo 12:00ak bezala idatzia 24 edo 12 orduko erlojuetan, hurrenez hurren. Gauerdiko ordutegia tokiaren arabera aldatzen denez, ordutegi estandar uniforme baten erabilera errazteko ordu-eremuak ezartzen dira. Gauerdia ez da egun berri baten hasiera erabakitzeko erabiltzen den hitzarmen bakarra. Historian zehar, beste une zehatz batzuk ere erabili izan dira, eta batzuk gaur egun ere erabiltzen dira, hala nola egutegi erlijioso judua, zeinak egunak ilunabarretik ilunabarrera kontatzen baititu; beraz, larunbat judua ostiral ilunabarrean hasten da. Astronomoek ere badute beren eguna eguerdi garaian hasten den hitzarmen bat. Horrela, gau bakar batean zehar egindako behaketa guztiak egun berean gertatzen direla erregistratzen da. Metodo horrek egun natural batean gertatzen den behaketa jakin baten anbiguotasuna ezabatzen du zein gauetan gertatu zen gehiago zehaztu beharra ezabatuz. Izan ere, gauerdia egunaren hasiera bezala erabiltzen denean, egun natural bakoitza gaueko bi aldi berezirekin lotzen da.

Aplikazio espezifikoetan, egun baten definizioa zertxobait aldatzen da, hala nola International Kantitateen Nazioarteko Sistema (ISQ) egunean (86.400 segundo zehazki), ordenagailuak eta denboraren estandarrak gordetzeko erabiltzen dena, Lurraren eguzki-egun baten fluktuazio naturala denbora ertainean kontabilizatzen duena eta izar-eguna eta egun siderala (zeru-esfera erabiliz) astronomiarako erabiltzen dena. Tropikotik kanpoko herrialde gehienetan, udako ordutegia egiten da, eta, urtero, 23 orduko egun zibil bat eta 25 orduko egun zibil bat egongo dira. Lurraren errotazioaren aldakuntza txikien ondorioz, oso gutxitan sartuko da bigarren segundo gehigarri bat Denbora Unibertsal Koordinatu (UTC) egun baten amaieran, eta, beraz, ia egun guztiek 86.400 segundoko iraupena duten arren, egun bateko 86.401 segundoko salbuespenezko kasu horiek daude (mende erdian, 1972tik 2022ra bitartean, 27 segundo gehigarri izan dira guztira, hau da, bina urtero gutxi gorabehera).

1. ↑ ^{a b} «Egun». Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2021-11-21.)
2. ↑ (Ingelesez) BIPM - Bureau International des Poids et des Mesures. (2006). Unit of time (second). .