| Artikulu hau serie honen zatia da: Euskal abertzaletasuna |
 |
Oinarrizko kontzeptuak
|
Koalizio eta alderdi politikoak
|
Sindikatuak
|
Gizarte-eragileak
|
Talde armatuak
|
Eusko abertzale ospetsuak
|
Gertuko kontzeptuak
|
Euskal nazionalismoa XIX. mendearen bukaeran Euskal Herriak izan zuen berrikuntza politikoaren osagai funtsezkoetako bat izan zen. Mendearen amaieran, batez ere bi prozesuren ondorioz, eratu zen ideologia politiko, doktrina edo jokabidetzat jotzen da euskal nazionalismoa.
Batetik, industrializazioak Bizkaian demografia-aldaketak eta kultura-aldaketak ekarri zituen; aldaketa hauek Espainiarekin lotura estua zuten bi klase sozialetan islatu ziren: burgesia monopolista eta langileria. Bi hauen artean zegoen klasea, hau da, aginpide ekonomiko eta politikotik at zegoen burgesia txikia, izan zen euskal nazionalismoaren oinarri soziala.
Bestetik, 1876ko uztailaren 21ean indarrean jarri zen abolizio legeak biderik gabe utzi zituen Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako foruak. Horiek berreskuratzeko ahaleginak izan ziren euskal nazionalismoaren lehen urratsak. Ondorengo urteetan, Sabin Arana Goirik foruen aldarrikapena alde batera utzi eta politika nazionalaren ideia zabaldu zuen.