Malaria

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Malaria
Deskribapena
Mota	parasitic protozoa infectious disease (en) , gaixotasun bektoriala eritasuna
Espezialitatea	infektologia, tropical medicine (en) Parasitologia
Arrazoia(k)	Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium malariae, Plasmodium ovale Plasmodium knowlesi
Sintoma(k)	intermittent fever (en) , periodic fever (en) , hepatomegalia, anemia, esplenomegalia, Ikterizia, Koma, hotzikara sukarra
Patogenoaren transmisioa	mosquito borne transmission (en) Odol-transfusio
Azterketa medikoa	Odol-frotis, optical microscope (en) Polimerasaren kate-erreakzioa
Asoziazio genetikoa	Zerrenda ABO (genea), ATP2B4 (en) eta DDC (en)
Honen izena darama	teoria miasmatiko eta hezegune
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikak	klorokina, (RS)-primaquine (en) , Hidroxiklorokina, mefloquine (en) , pirimetamina, primaquine phosphate (en) , sulfadiazina, cinchonidine (en) , artesunate/amodiaquine (en) , Artemisinina, Kinidina, Kinina, doxiziklina, klindamizina eta atovaquone (en)
Identifikatzaileak
GNS-10-MK	B54
GNS-9-MK	084 eta 084.6
OMIM	248310
DiseasesDB	7728
MedlinePlus	000621
eMedicine	000621
MeSH	D008288
Disease Ontology ID	DOID:12365

Malaria edo paludismoa Plasmodium genoroko parasitoek eragindako gaixotasun infekziosoa da. Malaria terminoak erdiaroko italieran du jatorria, "mala aria" (aire txarra esan nahi du). Bere eraginez, 2018an 228 milioi kasu egon ziren eta 405.000 heriotza^[1]. Heriotza gehienak, Sahara-azpiko Afrikan gertatzen dira, bereziki 5 urtetik beherako umeengan. Malaria txirotasunarekin erlazionatu ohi da eta garapen ekonomikoarentzat oztopo garrantzitsua da hirugarren munduko herrialdeetan.

Gaixotasunaren sintomak oso aldakorrak izan daitezke, sukarra, zefalea, giharreko mina, beherakoa, makalaldia eta eztula besteak beste. Malaria endemikoa den zonaldeetan, infektatutako pertsonek "hartutako immunitatea" garatzen dute sarritan. Honek esan nahi du, parasitoaren eramaileak direla baina ez dutela gaixotasunaren sintomarik.

Malaria aitortu beharreko gaixotasuna da Euskal Herrian. 1999. urtean 18 kasu diagnostikatu ziren EAE-an, eta 2005.urtean 19.

Gizakien arteko kutsapen zuzenaren arrisku bakarra haurdun dagoen emakume batengandik bere umekiarenganakoa da. Gainerantzean, eltxoaren ziztada bidez transmititzen da gaixotasuna. Lehen txertoa Manuel Elkin Patarroyo mediku kolonbiarrak garatu zuen, %40-60-ko eraginkortasuna duena helduetan eta %77-koa umeetan.

Paludismoaren aurkako borroka egun afrikarra apirilaren 25ean ospatzen da, lehen aipatu bezala kontinente honetan baita arruntena gaixotasun hau.

1. ↑ (Ingelesez) «World malaria report 2019» www.who.int (Noiz kontsultatua: 2020-04-25).