Partenoia

Partenoia
Παρθενών
UNESCOren gizateriaren ondarea
Atenasko Akropolia
Egunez   Gauez  Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Grezia
Erakunde publiko	Decentralized Administration of Attica
Eskualdea	Atika
Unitate periferikoa	Atenas Zentrala
Udalerria	Atenas udalerria
Koordenatuak	37°58′17″N 23°43′36″E / 37.971527°N 23.726601°E / 37.971527; 23.726601
Historia eta erabilera
Irekiera	K.a. V. mendea
Jabea	Grezia
Izena	Atena
Arkitektura
Arkitektoa	Iktinos Kalikrates Fidias
Materiala(k)	haitzurdin pentelikoa
Estiloa	Doriar ordena Peripteroa
Dimentsioak	13,72 () × 30,8 () × 69,61 () × 69,5 () m
Gizateriaren ondarea
Irizpidea	(i), (ii), (iii), (iv) eta (vi)
Erreferentzia	404-001
Eskualdea[I]	Europa eta Ipar Amerika
Izen-ematea	1987 (XI. bilkura)
↑ UNESCOk egindako sailkapenaren arabera

Partenoia^[1] (antzinako grezieraz: Παρθενών, Parthenón) Atenasko Akropolian kokatutako greziar tenplua da, bertako eraikin nagusia, Atena jainkosari eskainia^[2] eta doriar ordenakoa. Antzinako Greziako monumenturik garrantzitsuena da eta munduko eraikinik ederrenetakoa, Mendebaldeko kulturaren ikur eta kanon bat^[3].

Iktinos eta Kalikrates arkitektoek eraiki zuten, Fidias zuzendari zutela, oso epe laburrean (K.a. 448-432). Pentelikoko haitzurdin zuriz eraikia dago, Akropoliko hegoaldean, lekurik gorenean hain zuzen, hiri osoa eta inguruko landalde guztia ikusten direla handik. Artearen eta arkitekturaren ikuspegitik ez ezik, Partenoiak garrantzi ezin handiagoa izan du erlijioaren aldetik ere, lau erlijio desberdinen egoitza eta santutegia izan baitzen: greziarren jainkoena, gero bizantziarren tenplua, gero katedral katolikoa, eta, azkenik, turkiarren agintaritzapean, meskita. Deloseko Ligaren altxorraren gordailua ere izan zen^[4]. 1687an zeharo hondatuta gelditu zen otomandarrek han kokatua zuten bolborategiak eztanda egin zuenean Veneziarren eraso batean. Hondatu ez ziren eskultura gehienak, Fidias handiak zizelkatuak, Lord Elgin britainiarrak Ingalaterrara eraman zituen 1801-1803. urteetan; harrezkero Londresko British Museum-en daude, eta haiek dira museo horretako altxor nagusia.

1. ↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak
2. ↑ (Ingelesez) Susan Deacy, Athena, Routledge, 2008, p. 111.
3. ↑ (Ingelesez) Beard, Mary. (2010). The Parthenon. ISBN 978-1-84765-063-4..
4. ↑ (Frantsesez) Georges Roux, « Pourquoi le Parthénon ? », Comptes-rendus des séances de l'Académie des inscriptions et belles-lettres, 1984, 128 bolumena, 2. zkia. 301-317 or.