Back Sassanidiese Ryk Afrikaans Imperio Sasanida AN الإمبراطورية الساسانية Arabic الشاهنشاهية الساسانية ARZ Imperiu sasánida AST Сасанилазул империя AV Sasanilər imperiyası Azerbaijani ساسانیلر AZB Сәсәниҙәр дәүләте Bashkir Дзяржава Сасанідаў Byelorussian
Sasandar Inperioa Erānshahr | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 224 – 651 | |||||||||||||||
| Monarkia | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
 Sasandar Inperioa 620 aldean | |||||||||||||||
| Geografia | |||||||||||||||
| Hiriburua | Istakhr (224–226)[1] Ktesifon (226–637) | ||||||||||||||
| Kultura | |||||||||||||||
| Hizkuntza(k) | Pehleviera, aramera, partiera, greziera | ||||||||||||||
| Erlijioa | Zoroastrismoa (estatu erlijioa), Nestorianismoa, Judaismoa | ||||||||||||||
| Historia | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Sasandar Inperioa[2] (pehlevieraz: , Erānšahr edo Iranšæhr, «Iraniarren lurraldeak») Antzinaro Berantiarreko eta Goi Erdi Aroko estatu ahaltsua izan zen, erdigunea gaur egungo Iranen zeukana. Sasanen leinuko Asdaxir I.ak sortu zuen, 226an, Artaban IV.a partiar agintaria tronutik kendu ondoren. Xapur I.aren agintaldian (241–272) inperioa Sogdianatik Arabiako Mazun lurralderaino zabaldu zen hegoaldean, Indus ibairaino ekialdean eta Tigris eta Eufrates ibaien haranetaraino mendebaldean. Inperioaren garaian zoroastrismoa erlijio nagusi bilakatu zen, aginpidea zentralizatu eta gobernuaren diru laguntzaz errepideak, hiriak eta nekazaritza lanak egin ziren. 641. urtean desagertu zen, arabiarren erasoen ondorioz[3].
Inperioaren eremuak gaur egungo Iran, Irak, Armenia eta Afganistan osorik, Turkia eta Siriaren ekialdea eta Pakistan, Kaukasia, Erdialdeko Asia eta Arabiaren zatiak hartzen zituen. Horrezaz gainera, Kosroes II.aren erregealdian (590-628) egungo Israel, Egipto, Jordania, Libano eta Palestinaren lurraldeak gehitu ziren, eta protektoratu bat egin zuen Oman eta Yemeni dagozkien lurraldeetan.
Musulmanen konkistaren aurreko azken persiar inperioa izan zen, eta Irango historiako arorik garrantzitsuenetakotzat hartzen da. Garai horretan erdietsi zuen gailurra antzinako persiar kulturak alor askotan. Sasandar Inperioak eragin handia izan zuen Antzinako Erromako kulturan, haren itzala Mendebaldeko Europa, Afrika, Txina eta Indiaraino iritsi zen, eta funtsezkoa izan zen Erdi Aroko asiar eta europar artearen eraketan[4]. Islamdar munduko arte, arkitektura, idazkera eta musikara ere hedatu zen eragina.
- ↑ Ctesiphon. iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2017-3-16).
- ↑ Euskaltzaindia: Hiztegi Batua
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ Iransaga: The art of Sassanians. artarena.force9.co.uk (Noiz kontsultatua: 2017-3-15).