Back Тонга Abkhazian Tonga ACE Tonga Afrikaans Tonga ALS ቶንጋ Amharic Tonga AMI Tonga AN Tonga ANG टोंगा ANP تونغا Arabic
_(Polynesia_centered).svg&lang=gl)
Tonga,[1] nomeado oficialmente Reino de Tonga (en tongano: Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga), é unha monarquía no arquipélago polinesio, formado por 171 illas, das cales 45 están habitadas. A superficie total do arquipélago é duns 748 km², espallados por 700 000 km2 (270 000 sq mi) no sur do océano Pacífico. En 2021, segundo Johnson's Tribune, Tonga tiña unha poboación de 104.494 habitantes.[2] O 70% dos cales reside na illa principal, Tongatapu. O país esténdese aproximadamente 800 km. de norte a sur. Está rodeado por Fidxi e Wallis e Futuna (Francia) ao noroeste, Samoa ao nordés, Nova Caledonia (Francia) e Vanuatu ao oeste, Niue (o territorio estranxeiro máis próximo) ao leste, e Kermadec (Nova Zelandia) ao suroeste. Tonga está a uns 1800 km. da Illa Norte de Nova Zelandia.
Habitadas por primeira vez hai uns 2.500 anos pola civilización Lapita, os colonos polinesios de Tonga desenvolveron gradualmente unha identidade étnica distinta e forte, a lingua e a cultura como pobo tongano. Foron rápidos en establecer unha base poderosa no Pacífico Sur, e este período de expansionismo e colonización de Tonga coñécese como Imperio Tuʻi Tonga. Desde o goberno do primeiro Rei de Tonga, ʻAhoʻeitu, Tonga converteuse nunha superpotencia rexional. Foi unha talasocracia que conquistou e controlou franxas sen precedentes do Pacífico, desde partes das Illas Salomón e toda Nova Caledonia e Fidxi no oeste ata Samoa e Niue e mesmo ata partes da actual Polinesia Francesa no leste. Tuʻi Tonga fíxose coñecida pola súa influencia económica, étnica e cultural sobre o Pacífico, que se mantivo forte mesmo despois da revolución samoana do século XIII e do descubrimento das illas polos europeos en 1616.[3]
De 1900 a 1970, Tonga tivo o status de estado protexido británico. O Reino Unido ocupouse dos asuntos exteriores de Tonga baixo un Tratado de Amizade, pero Tonga nunca cedeu á súa soberanía a ningunha potencia estranxeira. En 2010, Tonga deu un paso decisivo afastándose da súa monarquía absoluta tradicional e converténdose nunha monarquía constitucional en pleno funcionamento, despois de que as reformas do lexislativo abrisen o camiño para as súas primeiras eleccións representativas parciais.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para tongano.
- ↑ "Tonga Population 2021 (Demographics, Maps, Graphs)". worldpopulationreview.com. Arquivado dende o orixinal o 28 de outubro de 2021. Consultado o 28 de outubro de 2021.
- ↑ see writings of Ata of Kolovai in "O Tama a Aiga" by Morgan Tuimaleali'ifano; writings by Mahina, also coronation edition of Spasifik Magazine, "The Pacific Islands: An Encyclopedia," editado por Lal e Fortune, pp. 133–