Primum bellum mundanum

Primum bellum mundanum
Dies 28 Iulii 1914–11 Novembris 1918 (indutiae) Foedus Versaliis sancitum (1919) 28 Iunii 1919 compositum Foedus Fani Sancti Germani in Laya 10 Septembris 1919 compositum Noviliaci ad Sequanum 27 Novembris 1919 signatum Foedus apud Trianonium sanctum 4 Iunii 1920 compositum Foedus Separae 10 Augusti 1920 signatum Locus Europa, Africa, Medius Oriens, Oceanus Pacificus, Sina, maria ante litus Americae Australis et Septentrionalis Exitus Victoria foederatarum Finis imperiorum Germanici, Russici, Ottomanici, Austro-Hungarici Novae civitates in Europa et Medio Oriente conditae Translatio coloniarum Germanarum et regionum Imperii Ottomanici ad alia imperia Institutio Confoederationis Nationum
Belligerentes
Foederatae Francia Imperium Britannicum Australia Canada India Britannica Terra Nova et Labrador Nova Zelandia Unio Africae Australis Imperium Russicum (1914–17) Regnum Italiae (1915–18) Civitates Foederatae (1917–18) Regnum Romanicum (1916–18) Imperium Iaponiense Serbia Belgium Regnum Graecum (1917–18) et alii	Imperia centralia Imperium Germanicum Imperium Austro-Hungaricum Imperium Ottomanicum Regnum Bulgaricum (1915–18) Varii compugnantes
Imperatores et duces
Imperatores et duces Francia: Raimundus Poincaré Georgius Clemenceau Ferdinandus Foch Imperium Britannicum: Herbertus Henricus Asquith David Lloyd George Douglas Haig Imperium Russicum: Nicolaus II Nicolaus Nicolai filius Regnum Italicum: Victor Emanuel III Antonius Salandra Victor Orlando Ludovicus Cadorna Civitates Foederatae: Woodrow Wilson Ioannes J. Pershing Regnum Romaniae: Ferdinandus I et alii	Imperatores et duces Imperium Germanicum: Gulielmus II Paulus de Hindenburg Ericus Ludendorff Imperium Austro-Hungaricum: Franciscus Iosephus Carolus I Conradus von Hötzendorf Imperium Ottomanicum: Mahometus V Enver Pasha Mustapha Cemal Regnum Bulgariae: Ferdinandus I Nicolaus Zhekov et alii
Vires
Foederatae(Tucker & Roberts 2005:273) Imperium Russicum: 12 000 000 Britanniarum Regnum: 8 841 541[1][2] Francia: 8 660 000[3] Italia: 5 093 140 Civitates Foederatae: 4 743 826 Romania: 1 234 000 Iaponia: 800 000 Serbia: 707 343 Belgium: 380 000 Graecia: 250 000 Summa: 42 959 850	Imperia centralia (Tucker 2005:273) Imperium Germanicum: 13 250 000 Imperium Austro-Hungaricum: 7 800 000 Imperium Ottomanicum: 2 998 321 Regnum Bulgaricum: 1 200 000 Summa: 25 248 321
Casus
Milites occisi: 5 525 000 Milites vulnerati: 12 831 500 Milites amissi: 4 121 000 Summa: 22 477 500

Primum bellum mundanum,^[4] vel primum bellum orbis terrarum,^[5] similiter primum bellum plurimarum totius orbis gentium,^[6] fuit bellum mundanum praecipue in Europa ab 28 Iulii 1914 ad 11 Novembris 1918 gestum. Quo bello fere omnes implicatae sunt orbis terrarum civitates praepotentes, quae participes belli in duas consociationes contrarias divisae erant:

• Civitates foederatae: Britanniarum Regnum, Francia, Russia triplici consensu coniuncta
• Imperia centralia: primum Germania, Imperium Austro-Hungaricum, Italia societate triplici coniuncta; sed Italia, quia Austro-Hungaria se contra pactum gesserat, a societate recessit.

Quae consociationes et commutatae sunt et creverunt, cum aliae civitates bellum committerent. Ad extremum plus quam 70 milliones militum, inter quos 60 milliones Europaeorum, ad arma convocati sunt in unum ex maximis bellis umquam gestis.^[7] Plus quam 9 milliones pugnatorum interfecti sunt. Tam multa caedes facta est propter quod novae artes nova arma, sicut arma chemica a militibus Germaniae, et quidem exitiosiora produxerant, cum pares tutelae, mobilitatis, medicinae emendationes deessent. Primum bellum mundanum tam cruenta caede commissum est, ut quattuor tantum bella umquam gesta etiam plures occisos numerarent; quo factum est ut variae mutationes politicae, nec non res novae in multis civitatibus belli excidio adfectis initium caperent.

Multas ob causas coepit bellum. Quarum una et quidem diutina fuit imperii amplificandi studium, quod praepotentibus inerat civitatibus Europaeis: Imperio Germanico, Imperio Austro-Hungarico, Italiae, Imperio Ottomanico, Imperio Russico, Imperio Britannico, Reipublicae Francicae. Sed ea ipsa ansa belli, qua omnes fere ut causa paene iucunda utebantur, fuit quod Franciscus Ferdinandus, archidux Austriae heresque Austro-Hungariae, a Gabriele Princip, nationalista Iugoslavico, insidiis factis Seraii, in Bosnia et Herzegovina, die 28 Iunii 1914 occisus erat. Quo facto, haec conflictatio quasi per causarum concatenationem exarsit, cum foedera prioribus facta decenniis invocata essent. Austro-Hungaria, ultimato edicto^[8] Serbiae bellum indixit. Itaque imperia praepotentia bellis invicem indictis intra unum mensem proelia faciebant, quae per colonias imperiorum circum orbem terrarum mox extendebantur.

Die 28 Iulii, Austro-Hungaria Serbiae,^[9] Germania Belgio, Luxemburgo Franciaeque, ac Russia Germaniae bellum intulerunt. Itinere Lutetiam Germanorum represso fossisque sclopetariis ductis frons occidentalis facta est, in qua stativum et exhaustivum bellum diu gestum est. In orientali autem fronte exercitus Russicus cum copiis Austro-Hungaricis prospere pugnavit, sed cum Borussiam Orientalem invadere contenderet, a Germanis arctus est. Postquam Imperium Ottomanicum anno 1914 bellum suscepit, apertae sunt frontes in oriente. Deinde Italia et Bulgaria anno 1915, denique Romania anno 1916 ad bellum consurrexerunt. Imperium Russicum mense Martio 1917 conlapsum est, et Russia post res novas Octobres eodem anno bellum deposuit. Anno 1918 Germani incursu in frontem occidentalem facto a Foederatis impetibus prosperis repulsi sunt. Etiam copiae Civitates Foederatae Americae fossas sclopetarias intrare coeperunt. Itaque Germania, quae tunc cives suos seditiosos inpugnabat, indutias die 11 Novembris 1918 iniit. Foederati tandem victores bellum confecerunt.

Domesticae frontis eventus non minus tumultuosi fuerunt quam in acie militari, cum bellatores hominibus rebusque conarentur ad bellum universum uti. Bello finito quattuor imperia (Germanum, Russicum, Austro-Hungaricum, Ottomanicum) exsistere desierunt. Civitates quae Germanico et Russico imperiis successerunt multas amiserunt terras, cum Austro-Hungaricum et Ottomanicum imperia omnino diruerentur. Itaque geographia Europae Mediae commutata est.^[10] Confoederatio Nationum ad prohibendum aliud certamen tantae magnitudinis constituta est. At in cassum ceciderunt haec quoque consilia, nam nationalismus Europaeus bello imperiorumque dissolutione amplificabatur. Et Germani, qui se sub iugum missos sentiebant, foedere Versaliensi adgravati satisfactionem paulatim moliebantur. Quibus de causis evenerunt ea quae postea ad secundum bellum mundanum inductura essent.^[11]