Autoritarisme (politicologie)

Autoritarisme is een staatsvorm gebaseerd op ondergeschiktheid tegenover de staat, waarbij er ingeperkte mogelijkheid is om oppositie te vormen en de uitvoerende macht op wetmatige manier te contesteren.^[1][2]

Kenmerken die het ideaaltype van een autoritair regime definiëren zijn:

• sterke leiders,
• gecentraliseerde politieke controle,
• beperkte publieke participatie en
• weinig burgerlijke vrijheden en rechten.^[2]

Het ideaaltype van een autoritair regime staat volgens veel wetenschappers pal tegenover het ideaaltype van een democratie.^[3] Bij een democratisch regime

• ligt het mandaat zo veel mogelijk bij de burgers van een staat,
• ondersteund door eerlijke verkiezingen,
• een scheiding der machten,
• een meervoud aan instituties die politieke participatie gelegenheid geven en
• de waarborging van individuele vrijheden en rechten.^[2]

Een regime is niet per definitie autoritair of democratisch op binaire schaal, maar de conceptualisering bevindt zich volgens wetenschappers eerder plaats op een continuüm waarbij het gehalte van autoritarisme of democratie wordt bepaald door toename of afname van autoritaire of democratische elementen.^[4] Zo kan ook een ogenschijnlijk democratisch regime, met democratische instituties, autoritaire kenmerken vertonen zoals oneerlijke en frauduleuze verkiezingen.^[1]

Naast het gehalte van autoritarisme kent het autoritarisme ook bepaalde bestuursvormen. Vormen die autoritaire regimes onder meer kunnen aannemen zijn:^[2][5]

• absolute monarchie
• autoritair regerende president
• eenpartijstaat
• militaire heerschappij, die ook kan ontaarden in een militaire dictatuur
• personalistisch regime
• theocratie

Volgens het V-Dem-instituut, dat de mondiale veranderingen bijhoudt met betrekking tot autocratisering en democratisering, is er sinds 2001 een toename in het aantal autoritaire landen in de wereld. In 2020 leefde 54% van de wereldbevolking onder autoritair gezag verdeeld over 91 landen.^[6]

1. ↑ ^{a b} Levitsky, S.; Way, L.A. (2016): Competitive Authoritarianism. Hybrid Regimes after the Cold War, Cambridge University Press
2. ↑ ^{a b c d} Hague, R.; Harrop, M.; McCormick, J. (2016): Comparative Government and Politics, Palgrave, p. 37-70
3. ↑ Wahman, M. Teorell, J.; Hadenius, A. (2013): 'Authoritarian regime types revisited: updated data in comparative perspective' in Contemporary Politics
4. ↑ Gilbert, L.; Mohseni, P. (2011): 'Beyond Authoritarianism: The Conceptualization of Hybrid Regimes' in Studies in Comparative International Development, Volume 46, No. 3, p. 270-297
5. ↑ Geddes, B. (1999): 'What Do We Know About Democratization After Twenty Years?' in Annual Review of Political Science, Volume 2, p. 115-144
6. ↑ Lührmann, A.; Lindberg, S.I. (2020): 'Autocratization Surges–Resistance Grows. Democracy Report 2020. Varieties of Democracy Institute (V-Dem)', Department of Political Science, University of Gothenburg