Een bijzonder hoogleraar is een hoogleraar aan een universiteit die een bijzondere leerstoel bekleedt. Een bijzondere leerstoel vult het bestaande onderwijsprogramma op een maatschappelijk terrein aan. Hij wordt niet uit het universitaire onderwijsbudget betaald maar uit speciale fondsen, legaten, of door stichtingen of bedrijven uit min of meer ideële overwegingen of om het eigen vakgebied te ontwikkelen.
Een aanstelling van een bijzonder hoogleraar is voor een tijdelijke periode van meestal vijf jaar en voor een of twee dagen in de week waarbij de persoon het als een nevenfunctie vervult.[1] De werving is open en vindt plaats door de faculteit waarbij een bijzonder hoogleraar minimaal gepromoveerd dient te zijn en niet intern werkzaam is.[2] Het is dus niet zo dat degene die een bijzondere leerstoel betaalt, ook bepaalt wie deze mag bekleden.
Een bijzondere leerstoel kan ook ingesteld worden door de faculteit zelf voor talentvolle wetenschappers als een carrièreleerstoel naar een in de toekomst vrijkomende gewone leerstoel.[3] Een dergelijke leerstoel wordt uit fondsen van de universiteit zelf betaald.[4] Een andere reden om als universiteit een bijzonder hoogleraar te benoemen kan zijn om een jong onderzoeksveld een kans te geven.[4] De extern gefinancierde leerstoelen laten zich onderscheiden tussen 'ideologische' leerstoelen met een levensbeschouwelijk karakter en leerstoelen gefinancierd vanuit het bedrijfsleven.[4]
Een bijzonder hoogleraar is in Nederland gerechtigd gedurende de periode van benoeming de titel "professor" te voeren. In de praktijk gebeurt het echter dikwijls dat hij ook daarna wordt gevoerd.[5] De procedure rond bijzonder onderwijs aan de universiteiten is geregeld in paragraaf 2 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.[6] Een bijzonder hoogleraar in Nederland is enigszins te vergelijken met gasthoogleraar in Vlaanderen. De buitengewoon hoogleraar heeft eveneens een bijzondere rechtspositie, maar deze wordt wel vanuit de universiteit zelf betaald.
- ↑ https://profs.library.uu.nl/index.php/info/chairs#BL
- ↑ Hooglerarenbeleid, Universiteit van Amsterdam, 2011. Gearchiveerd op 8 maart 2022.
- ↑ Wat is een bijzondere leerstoel ?, Ublad, 27 januari 2005. Gearchiveerd op 7 april 2022.
- ↑ a b c https://www.erasmusmagazine.nl/en/2016/11/01/endowed-professors-are-an-endowment-to-the-university/. Gearchiveerd op 7 december 2022.
- ↑ https://universonline.nl/2011/09/12/blijft-stapel-professor. Gearchiveerd op 30 mei 2019.
- ↑ https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0005682&hoofdstuk=9&titeldeel=4¶graaf=2