Eerste Wereldoorlog

Eerste Wereldoorlog
Loopgravenoorlog
Datum	28 juli 1914 - 11 november 1918
Locatie	Europa, Afrika, Azië, Midden-Oosten
Resultaat	Geallieerde overwinning
Casus belli	Moord op Frans Ferdinand
Verdrag	Verdrag van Versailles
Strijdende partijen
Centralen:  Duitse Keizerrijk Oostenrijk-Hongarije  Ottomaanse Rijk  Bulgarije ('15-'18) Geallieerden:  België  Frankrijk  Keizerrijk Rusland ('14-'17)  Verenigd Koninkrijk  Servië  Italië ('15-'18)  Japans Keizerrijk  Verenigde Staten ('17-'18) en 19 anderen
Leiders en commandanten
Wilhelm II Theobald von Bethmann Hollweg Helmuth von Moltke Erich von Falkenhayn Paul von Hindenburg Erich Ludendorff Franz Joseph II Karel I Conrad von Hötzendorf Arthur Arz von Straußenburg Mehmet V Mehmet VI Talaat Pasja Enver Pasja Djemal Pasja Ferdinand I Nikola Zjekov Albert I Raymond Poincaré Georges Clemenceau Joseph Joffre Philippe Pétain Ferdinand Foch Nicolaas II Aleksandr Samsonov Paul von Rennenkampf Aleksej Broesilov George V Herbert Asquith David Lloyd George John French Douglas Haig Victor Emanuel III Vittorio Orlando Luigi Cadorna Woodrow Wilson John Pershing
Portaal    Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog, ook de Grote Oorlog genoemd, was een wereldoorlog die in Europa begon op 28 juli 1914 en tot 11 november 1918 om 11:00 duurde. Elf november bleef bekend als Wapenstilstandsdag.

Alle grootmachten^[1] van de wereld waren bij deze oorlog betrokken en werden samengesteld in twee conflicterende allianties: de geallieerden (gecentreerd rond de Triple Entente van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland) en de centralen (oorspronkelijk gecentreerd rond de Triple Alliantie van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië). Deze bondgenootschappen reorganiseerden zich (Italië liep in 1915 over naar de geallieerden) en breidden zich uit naarmate er meer landen meededen met de oorlog (Roemenië sloot zich aan bij de geallieerden, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije kwamen bij de Centralen). Uiteindelijk werden er meer dan 70 miljoen militairen, onder wie 60 miljoen Europeanen op een bevolkingsgrootte van 460 miljoen^[2], gemobiliseerd in een van de grootste oorlogen in de geschiedenis. Meer dan 9 miljoen soldaten (13%) werden gedood, vooral als gevolg van de grote technologische vooruitgang in vuurkracht (het was de eerste oorlog waarin fabrieksmatig en snel geproduceerde middelen en de techniek de overhand kregen, zoals machinegeweren, gifgas, kanonnen en prikkeldraad, en waarin tanks en vliegtuigen algemeen in gebruik genomen werden) zonder overeenkomstige ontwikkelingen in mobiliteit (de gebruikte tactieken dateerden nog uit de 19e eeuw en dat was volgens polemologen een van de oorzaken van de enorme aantallen doden (meer dan 16 miljoen) en gewonden (meer dan 21 miljoen gewonde militairen (30%)).^[3]

Een andere belangrijke factor die ook bijdroeg aan de massale opoffering van mensenlevens was de mogelijkheid enkele jaren achtereen constant opeenvolgende lichtingen met duizenden jonge mannen als dienstplichtigen op te roepen, naar de fronten te voeren en daar in te zetten. Deze inzet werd vooral berucht doordat er door de verouderde tactieken vaak slechts futiele successen konden worden gemeld, ondanks de opoffering van zeer grote aantallen militairen. Dit uitte zich in de verovering van kleine stukjes veelal kapotgeschoten niemandsland, die vervolgens over en weer opnieuw moesten worden verdedigd of heroverd met even massale tegenaanvallen, de zogenoemde stellingenoorlog. Het was het op vijf na dodelijkste conflict in de wereldgeschiedenis, dat vervolgens de weg vrijmaakte voor politieke hervormingen en/of revoluties in de betrokken landen. In Frankrijk (in 1914 41 miljoen inwoners) stierf naar schatting 4,3% van de bevolking, in Verenigd Koninkrijk 2,1% (op 43 miljoen inwoners), in Duitsland (67 miljoen inwoners^[4]) 3,8%, in de Oostenrijks-Hongaarse monarchie 3,7% (van de 51 miljoen inwoners^[5]), in het Ottomaanse rijk (met een bevolking van 18,5 miljoen^[6]) 14,5%, in het Russisch rijk 1,7%^[2] (van de 166 miljoen inwoners^[7]).

Op 28 juli begon het conflict met de Oostenrijks-Hongaarse invasie van Servië, gevolgd door de Duitse aanval op Frankrijk via België en Luxemburg en een Russische aanval op Duitsland. Nadat de Duitse opmars naar Parijs tot stilstand was gebracht, vestigde het westfront zich in een statische uitputtingsslag van een loopgravenoorlog die weinig veranderde tot 1917. In het oosten vocht het Russische leger met succes tegen de Oostenrijks-Hongaarse troepen, maar werd teruggedrongen door het Duitse leger. Bijkomende fronten werden geopend nadat het Ottomaanse Rijk toetrad tot de oorlog in 1914, Italië en Bulgarije in 1915 en Roemenië in 1916. Het Russische Rijk ging ten onder in de Russische Revolutie van 1917, en Rusland stapte uit de oorlog na de Oktoberrevolutie later dat jaar. Na een Duits offensief langs het westfront in 1918, betraden Amerikaanse troepen de loopgraven en de geallieerden drongen de Duitse legers terug in een reeks van succesvolle offensieven. Duitsland, dat zijn eigen problemen had met revolutionairen op dat moment (de Novemberrevolutie), stemde in met een staakt-het-vuren op 11 november 1918, dat later bekend zou staan als Wapenstilstandsdag. De oorlog eindigde als een overwinning voor de geallieerden.

Tegen het einde van de oorlog waren vier van de imperialistische grootmachten – het Duitse, Russische, Oostenrijks-Hongaarse en Ottomaanse rijk – militair en politiek verslagen: de opvolgersstaten van de eerste twee verloren veel grondgebied, terwijl de laatste twee volledig ophielden te bestaan.^[8] Uit het Russische Rijk ontstond de revolutionaire Sovjet-Unie, terwijl in Centraal-Europa allerlei nieuwe kleine staten werden gevormd.^[9] De Volkenbond werd gesticht in de hoop een dergelijk conflict in de toekomst te voorkomen. Maar uit deze oorlog kwam het Europese nationalisme voort en het uiteenvallen van de vroegere rijken. De gevolgen van de nederlaag van Duitsland en de Vrede van Versailles zouden op termijn bijdragen aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939.^[10]

1. ↑ Nederland, Spanje en Zweden waren neutraal.
2. ↑ ^{a b} Haythornthwaite, Philip J., The World War One Source Book Arms and Armour, London, 1993, ISBN 978-1-85409-102-4.
3. ↑ (en) World War I casualties, Nadège Mougel, 2011, Centre européen Robert Schuman
4. ↑ The German Empire, 1871–1914; bezocht op 23 mei 2022, britannica.com
5. ↑ Austria in 1914. bezocht op 23 mei 2022, spartacus-educational.com
6. ↑ 1914 Ottoman population, 1830-1914: demographic and social characteristics, Karpat K.H., 1985, University of Wisconsin, blz. 189 -190, 242^{[dode link]}
7. ↑ Russia in 1914, bezocht op 28 mei 2022, spartacus-educational.com
8. ↑ Willmott, H.P. (2003), World War I, New York: Dorling Kindersley, ISBN 0-7894-9627-5, p.6
9. ↑ Keegan, 1988, p. 7
10. ↑ Keegan, 1988, p. 11