De eerste druk van een boek bestaat uit de exemplaren die geproduceerd worden met de eerste set-up van de productieapparatuur in de drukkerij. Vaak is de eerste druk van een boek van belang bij de latere antiquarische verkoop. Vooral de geschriften van bekende schrijvers kunnen dan aanzienlijk meer geld gaan opbrengen dan latere uitgaven.[1] Voorbeelden zijn de literaire schrijvers William Faulkner, Louis Couperus en Hugo Claus, maar ook eerste drukken van wetenschappelijke en andere boeken kunnen een veelvoud waard zijn van latere drukken. Dit is afhankelijk van de beschikbare oplage ten opzichte van de vraag. Een bekend voorbeeld van internationaal gewilde boeken is The Origin of Species van Charles Darwin.[2]
In sommige gevallen bestaan er verschillende edities/oplagen van de eerste druk die de zeldzaamheid (en prijs) behoorlijk kunnen beïnvloeden. Zo verscheen het eerste deel van de roman van Marcel Proust À la recherche du temps perdu oorspronkelijk bij de uitgeverij van Bernard Grasset, maar werd die eerste druk later overgenomen door de uitgever van de overige delen, Gaston Gallimard, en voorzien van een nieuw omslag en de aanduiding van de 'nieuwe uitgever' op de titelpagina. De prijs tussen deze beide edities verschilt enorm.
Eerste drukken kunnen zelfs lang na het overlijden van de auteur worden gepubliceerd, bijvoorbeeld omdat onbekend werk opduikt. Voorbeelden hiervan zijn Icarus. Vier nagelaten gedichten, Het potlood in de hand. Vijf gedichten uit de scheepskist van J. Slauerhoff en Chanson violette. Drie gedichten naar Albert Samain van J. Slauerhoff (1898-1936) die pas 75 jaar na zijn overlijden in eerste druk verschenen.
In de editiewetenschap, daar ook wel aangeduid als de editio princeps, is de eerste druk vaak van belang omdat het in veel gevallen de laatst gecorrigeerde en geautoriseerde tekst van de hand van de schrijver is. In andere gevallen, zoals bijvoorbeeld bij werk van Willem Frederik Hermans, is de eerste druk vaak juist niet de laatste geautoriseerde versie daar hij bleef sleutelen aan opvolgende drukken. In dat geval kiezen editeurs eerder voor de laatst geautoriseerde editie, de zogenaamde ultima manus editie.[3]
- ↑ Allen and Patricia Ahearn, 'Book Collecting' op de website van de Antiquarian Booksellers' Association of America. Geraadpleegd op 10 februari 2015
- ↑ 'Topprijs voor eerste druk Darwin' in Trouw, 24 november 2009
- ↑ Zie voor de editiewetenschap en de keuze voor al dan niet de eerste druk als basistekst voor een historisch-kritische teksteditie: Marita Mathijsen, Naar de letter. Handboek editiewetenschap. Assen, 1995, p. 149-170.