Functionalisme (sociologie)

Het functionalisme is een stroming in de sociologie en culturele antropologie die uitgaat van de veronderstelling dat sociale verschijnselen een bepaalde functie vervullen in de samenleving en dat sociale verschijnselen onderling samenhang vertonen. Het functionalisme richt zich vervolgens niet op de vraag hoe sociale verschijnselen zijn ontstaan, maar op de vraag hoe het komt dat ze voortbestaan. De oorzaak van het voortbestaan wordt gezocht in de functie van het verschijnsel en in de samenhang met andere verschijnselen.^[1]

Hiermee legt het functionalisme een analogie tussen de wijze waarop de functies van een organisme functioneren en de wijze waarop functies in een samenleving dat doen. Enkele definities voor een functionalist zijn:

• iemand die de maatschappij ziet als een geheel, samengesteld uit onderling verbonden onderdelen
• iemand die nagaat hoe maatschappelijke of sociale orde mogelijk is
• iemand die structuren beschouwt in termen van hun bijdragen aan de voortzetting van de evolutionaire ontwikkeling van de samenleving.

Een veelgebruikte methode in het functionalisme is de functionele analyse: het kijken naar wat sociale verschijnselen voor gevolgen hebben voor andere verschijnselen, en uiteindelijk voor het hele systeem.

Bij het ontstaan van de functionalistische theorie hebben verschillende figuren een rol gespeeld. Zo ook de antropologen Malinowski (1884-1942) en Radcliffe Brown (1881-1955). Zij verklaarden de sociale verschijnselen van de door hen bestudeerde samenleving aan de hand van de bijdrage die deze leverden aan het voortbestaan van de samenleving in haar geheel.

Een andere belangrijke invloed op het functionalisme is Emile Durkheim. Van de drie grondleggers van de sociologie (Durkheim, Weber en Marx) is hij de enige functionalist. Volgens Durkheim moet de samenleving geanalyseerd en beschreven worden in termen van functies. De samenleving zou een systeem zijn dat uit samenhangende delen bestaat die niet zonder elkaar zouden kunnen voort bestaan. Wanneer een deel verandert heeft dit een invloed op de samenleving als geheel.^[2]

1. ↑ Eidhof, B., Van Houtte, M., & Vermeulen, M. (Eds.) (2016): Sociologen over onderwijs. Inzichten, praktijken en kritieken, Maklu. Gearchiveerd op 11 juli 2023.
2. ↑ Pope, W. (1975): 'Durkheim as a Functionalist' in The Sociological Quarterly, 16(3), 361-379