Kredietcrisis

De kredietcrisis of bankencrisis is de aanduiding voor de crisis op de financiële markten die in de zomer van 2007 ontstond, in het najaar van 2008 een hoogtepunt bereikte en pas in de loop van 2011 afliep.^[1]

De crisis ontstond voornamelijk door problemen op de huizenmarkt in de Verenigde Staten. Die had in de voorafgaande jaren een sterke groei laten zien, met een sterke stijging van de huizenprijzen. Dit was onder meer het gevolg van innovaties op de financiële markten. Hypotheken werden traditioneel verstrekt door banken, die dit financierden met spaargeld dat door spaarders aan hen werd toevertrouwd. De innovaties bestonden hieruit dat de door banken aan huiseigenaren verstrekte hypothecaire leningen door die banken werden gebundeld tot pakketten, die doorverkocht werden aan daarvoor opgerichte rechtspersonen. Die rechtspersonen betaalden die overgenomen leningen door het uitgeven van obligaties. Die obligaties werden verdeeld in meerdere risicoklassen, afhankelijk van de vraag welke soort obligaties ("tranches") bij betalingsproblemen het eerst zouden moeten "inleveren". Dit had gevolgen voor de "rating" (kredietwaardigheidsbeoordeling) van die tranches.

Toen de huizenmarkt stagneerde (zie hieronder voor een opsomming van de oorzaken) daalde het vertrouwen van beleggers in de kwaliteit van de minst kredietwaardige obligaties (subprime) en daarna ook in die van de meer kredietwaardige obligaties. Dit leidde tot een daling van het vertrouwen in de bancaire sector en daarna van het vertrouwen in het gehele financiële systeem. Er moest uiteindelijk voor honderden miljarden worden afgeschreven op dergelijke obligaties. Doordat onduidelijk was welke instellingen hierdoor in de problemen zouden komen, droogde de interbancaire geldmarkt op, banken leenden elkaar geen geld meer. Verschillende banken zijn genationaliseerd, failliet gegaan of overgenomen. Negatieve ontwikkelingen op verschillende deelmarkten hebben elkaar versterkt.

De ontwikkelingen bedreigden al snel het ongestoord functioneren van het internationale financiële systeem, en ingrijpen van nagenoeg alle centrale banken bleek noodzakelijk. Vanaf oktober 2008 namen diverse overheden op grote schaal rechtstreeks deel in het risicodragend kapitaal van banken.

Door de onderlinge beïnvloeding van deelmarkten is niet exact aan te geven welke gebeurtenissen elkaar op welke wijze beïnvloedden. In het algemeen kan gesteld worden dat problemen rond Amerikaanse hypotheken de onmiddellijke aanleiding vormden tot de crisis, die oversloeg op de markt voor daaraan gerelateerde complexe financiële producten. Een en ander werd versterkt doordat de bij de waardebepaling van dergelijke complexe financiële producten gebruikte aannames in wiskundige formules (zie David X. Li) op drijfzand waren gebaseerd. De achterliggende oorzaken van de crisis zijn zo complex, dat het nagenoeg onmogelijk is om een helder volledig beeld van de situatie te krijgen. Analyses van de problemen en de fundamentele oplossingen zijn vaak gericht op slechts een beperkt onderdeel van de crisis.

De aanduiding "kredietcrisis" dekt niet de gehele lading van de crisis. Er was niet uitsluitend sprake van een kredietcrisis in de zin van een beperkte beschikbaarheid van liquiditeiten en (langer lopend) kapitaal, doch op een aantal momenten ook van een algehele onderlinge vertrouwenscrisis in de financiële sector.

Vanaf begin 2010 veranderde de crisis van voorwerp: men maakte zich steeds meer zorgen over de financiële positie van een aantal overheden. Dit leidde in april 2010 tot een crisis rond Griekse overheidsfinanciën. Ook andere landen (met name Portugal, Spanje, Italië en Ierland) dreigden in een financiële crisis te komen. De EU-ministers van Financiën presenteerden op 10 mei 2010 een reddingsplan van in totaal € 500 miljard, terwijl het IMF tot € 250 miljard toezegde.

Voor een chronologische ordening van gebeurtenissen in verband met de kredietcrisis, zie Tijdlijn van de kredietcrisis

Voor een lijst van aan de kredietcrisis gelieerde termen en begrippen, zie Lijst van aan de kredietcrisis gelieerde termen

1. ↑ Kalse, Egbert, Kredietcrisis in vijf stappen. NRC (17 september 2008). Gearchiveerd op 11 oktober 2008.