Back Libertynisme Afrikaans تحررية Arabic تحرريه ARZ Llibertarismu AST Libertarianizm Azerbaijani Libertarismus BAR Лібертарыянства Byelorussian Лібэртарыянства BE-X-OLD Либертарианство Bulgarian Llibertarisme Catalan
| Libertarisme | ||||
|---|---|---|---|---|
| Algemene info | ||||
| Ontstaan | 1857 | |||
| Locatie | Frankrijk | |||
| Stromingen | ||||
| Agorisme Libertarisch communisme Anarchokapitalisme Groen libertarisme Libertarisch Marxisme Libertarisch socialisme Links libertarisme Minarchisme Panarchisme Rechts libertarisme Voluntarisme Vrije-marktanarchisme | ||||
| Organisaties | ||||
| Politieke partijen | Nederland: Libertaire Partij van Nederland België: LDD, VolksLiga, Parti Libertarien Verenigde Staten: Libertarische Partij van de Verenigde Staten Frankrijk: Front Populaire | |||
| ||||
Het libertarisme is een politieke filosofie die individuele vrijheid en zelfbeschikking als kernwaarden ziet. De term komt van het Latijnse libertas, wat 'vrijheid' betekent. Binnen het libertarisme streven mensen, bekend als libertariërs, naar maximale individuele vrijheid en soevereiniteit op zowel persoonlijk als nationaal niveau. Een voorwaarde daarvoor is dat de overheidsinmenging beperkt blijft, zodat individuen autonoom hun keuzes kunnen maken.
| Politieke ideologieën | ||||
|---|---|---|---|---|
|
Dit artikel is een deel van de reeks over politiek | ||||
| Ideologie | ||||
| ||||
| ||||
Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie.
Een belangrijk principe binnen het libertarisme is het non-agressieprincipe, dat inhoudt dat individuen geen geweld of dwang tegen anderen mogen initiëren, behalve als zelfverdediging. Het libertarisme kent ook een diepgewortelde scepsis tegenover autoriteit, staatsmacht, oorlogvoering, militarisme en nationalisme. Hoewel libertariërs over het algemeen hetzelfde streven delen naar individuele vrijheid, kunnen ze verschillen in de mate waarin ze zich verzetten tegen bestaande economische en politieke systemen.
De term 'libertair' wordt soms als synoniem voor anarchisme gebruikt, dat zich ontwikkelde vanuit anti-autoritaire en zelfsturende denkrichtingen in de 19e eeuw.
Oorspronkelijk was libertarisme verbonden met linkse politieke ideeën, zoals anti-autoritaire en anti-staatssocialisten, waaronder anarchisten en libertaire communisten c.q. marxisten. Deze groepen streefden naar het afschaffen van kapitalisme en privébezit van productiemiddelen, ten gunste van gemeenschappelijk of coöperatief eigendom en beheer. Ze zagen privébezit als een barrière voor ware vrijheid.
Er zijn echter ook linkse libertariërs die individuele rechten ondersteunen maar zich richten op een meer egalitaire verdeling van natuurlijke hulpbronnen. Deze ideologie omvat diverse anarchistische denkscholen, groene politiek en marktgericht links libertarisme.
In de loop van de 21e eeuw won het libertaire socialisme aan populariteit, vooral binnen anti-oorlog-, anti-kapitalistisch- en anti-globalisatiebewegingen. Tegelijkertijd ontstond er een verschuiving richting rechts-libertarisme in de Verenigde Staten. In de jaren '50 van de 20e eeuw begonnen Amerikaanse aanhangers van anarcho-kapitalisme en minarchisme de term libertarian te gebruiken om pleidooi te houden voor ongeremd kapitalisme en sterke private eigendomsrechten, met name in land, infrastructuur en natuurlijke hulpbronnen. Deze vorm van libertarisme kreeg in de VS veel aanhang als reactie op het progressivisme en economisch interventionisme na de Grote Depressie en de New Deal.
Sinds de jaren '70 verspreidde het rechts-libertarisme zich internationaal, met partijen in het VK, Israël en Zuid-Afrika. Minarchisten pleiten voor een 'nachtwakersstaat' die alleen essentiële overheidsfuncties behoudt om natuurlijke rechten te waarborgen. Anarcho-kapitalisten gaan nog verder en streven naar volledige vervanging van overheidsinstanties door private entiteiten. In 2023 werd Javier Milei verkozen tot president van Argentinië, waarmee hij het eerste libertaire staatshoofd ter wereld is.