Vitamine B12

Vitamine B12
Chemische structuur
▵ Algemene structuurformule van vitamine B12
Farmaceutische gegevens
Beschikbaarheid (F)	Snelle opname in het laatste deel van het ileum
Metabolisatie	Hepatisch
Halveringstijd (t1/2)	ca. 6 dagen
Uitscheiding	Renaal
Databanken
CAS-nummer	68-19-9
ATC-code	B03BA01
PubChem	5311498
MeSH	D014805
Chemische gegevens
Molecuulformule	C63H88N14O14PCo
Molmassa	1355,365 g/mol
Smeltpunt	(ontleedt) > 392°C
Oplosbaarheid	(water) 12 g/L
Aggregatietoestand	Kristallijne vaste stof
Portaal    Geneeskunde

Vitamine B12, ook wel cobalamine, is een groep van wateroplosbare vitaminen die een belangrijke rol speelt bij de stofwisseling. Vitamine B12 is een cofactor, een organische verbinding die nodig is bij enzymatische reacties, en speelt als zodanig een rol in DNA-synthese en metabolisatie van vetzuren en aminozuren. Voor de mens is vitamine B12 met name belangrijk voor de normale werking van het zenuwstelsel via zijn rol bij de aanmaak van myeline, en voor de ontwikkeling van rode bloedcellen in het beenmerg.

Vitamine B12 heeft een complexe moleculaire structuur. Er bestaan vier bijna identieke vormen (vitameren) van deze vitamine: cyanocobalamine, hydroxocobalamine, adenosylcobalamine en methylcobalamine.^[a]

Mensen, dieren, planten en schimmels kunnen zelf geen cobalamines maken en zijn daarom aangewezen op bacteriën die daar wel toe in staat zijn. Bepaalde diersoorten komen aan hun vitamine B12 door micro-organismen in het maagdarmkanaal die cobalamine aanmaken. Bij de mens zitten die cobalamineproducerende bacteriën te laag in de darm, op een plek waar de vitamine B12 niet opgenomen kan worden. Andere diersoorten zoals konijnen en varkens hebben dit probleem ook, maar voorkomen een B12-tekort door coprofagie (eigen uitwerpselen opeten) zodat de geproduceerde cobalamines alsnog geïncorporeerd worden.

Alle vormen van cobalamine bevatten het biochemisch zeldzame element kobalt. Herkauwers zoals koeien en schapen hebben een spijsverteringsstelsel dat, door bacteriën en gisten in het darmstelsel, kobalt kan omzetten in opneembare cobalamines. Om de activiteit van de micro-organismen op peil te houden is het voor deze dieren dus belangrijk om voldoende kobalt binnen te krijgen. In de veeteelt gebeurt dit via de voeding (voormengsels voor dierenvoer) of via een injectie. Koeien die vooral maïs te eten krijgen, hebben nood aan krachtvoer met kobaltsupplementen. Schapen krijgen drinkwater met toegevoegd kobaltsulfiet om te voorkomen dat een vitamine B12-tekort wordt ontwikkeld.^[b]

In ontwikkelde landen krijgen de meeste mensen voldoende vitamine B12 binnen via dierlijke levensmiddelen, zoals vlees, vis, melkproducten en eieren. Ook in plantaardige producten kan vitamine B12 voorkomen, bijvoorbeeld in gedroogd zeewier.^[1] Voor veganisten en strenge vegetariërs luidt het advies om voedingssupplementen te slikken en/of voedingsmiddelen te gebruiken die met vitamine B12 zijn verrijkt.

Een tekort aan vitamine B12 kan naast een onvoldoende inname het gevolg zijn van een verminderde absorptie (door verlies van de zogenaamde intrinsieke factor) of een verminderde productie van maagzuur (achloorhydrie). Ernstig B12-tekort kan leiden tot zenuwschade en bepaalde vormen van bloedarmoede, zoals pernicieuze anemie. Het verloop van deze ziekten en de gevoeligheid voor deficiëntie wordt mogelijk beïnvloed door de niveaus van foliumzuur in het lichaam.^[2]

Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "kleine-letter", maar er is geen bijbehorend label <references group="kleine-letter"/> aangetroffen

1. ↑ (en) Watanabe F, Yabuta Y, Bito T, Teng F (2014). Vitamin B₁₂-containing plant food sources for vegetarians. Nutrients 6 (5): 1861–73. PMID 24803097. DOI: 10.3390/nu6051861.
2. ↑ (en) Green R, Allen L, Bjørke-Monsen A. (2017). Vitamin B12 deficiency. Nat Rev Dis Primers 3 (17040). DOI: /10.1038/nrdp.2017.40.