De zwarte mensurale notatie is een vorm van muzieknotatie zoals deze vanaf de late middeleeuwen en de vroege Renaissance gebruikelijk was. De term mensuur (Latijn: mensura, meeteenheid) verwijst naar de precies uitgemeten onderverdeling van de regelmatige puls in groepen van 2 of 3 noten, wat in moderne notatie een maatsoort genoemd zou worden. Het mensurale systeem is een uitgebreid maar precies systeem dat vele regels kent, die door de eeuwen heen ook wijzigden.
De polyfone muziek genoteerd in dit systeem (musica mensurata of cantus mensurabilis) onderscheidde zich van de musica plana of musica choralis, waarmee gregoriaans werd bedoeld, dat gekenmerkt wordt door het ontbreken van een puls en exact genoteerd ritme.
Bij de uitvoering van (meestal koor-) muziek uit deze periode wordt niet gedirigeerd, maar de tactus geslagen.
B De plica bestaat uit een korte streep aan een Longa of Brevis. Het is een op- of neergaande versiering, meest de helft in lengte van de hoofdnoot.
C Conjuncties zijn combinaties van Semibrevis, die als sneel noten van de hoofdnoot worden afgetrokken. De korte noten staan steeds voor de lange.
D Ligaturen zijn verbindingen tussen verschillende tonen, die oorspronkelijk op 1 lettergreep werden gezongen.
E Perfectie en imperfectie. Zie de hoofdregels in het artikel.
F De punt (zie ook 'Punctus' in het artikel) achter een noot geeft een verandering van de 'perfectie' weer.
G De Semibrevis van 1 tel heet 'minor', de tweetellige Semibrevis heet 'major'.
H Notatie van rusten geschiedt door verticale streepjes, waarbij de lengte aangeeft hoelang de rust duurt en hoe perfect die wordt.[1]
- ↑ Bron: De afbeelding en toelichting hier zijn vrij nagemaakt naar: DTV-Atlas Zur Musik, 1977-1980, Uitgeverij Baerenreiter, Muenchen, (blz.210-211)