II Rzeczpospolita

II Rzeczpospolita

Rzeczpospolita Polska^[1]

1918–1945
Herb Flaga
Hymn: Mazurek Dąbrowskiego
Ustrój polityczny	republika parlamentarna (1919–1926) semiprezydencka (1926–1935), superprezydencka[2][3][4] (od 1935)
Konstytucja	mała (1919–1921) marcowa (1921–1935) kwietniowa (1935–1945)
Stolica	Warszawa[a]
Data powstania	16 listopada 1918
Data likwidacji	5 lipca 1945
Prezydent	Władysław Raczkiewicz
Premier	Tomasz Arciszewski
Powierzchnia	389 720 km²[5]
Populacja (1938) • liczba ludności	34 849 000 (szacunek 1939 r., według spisu 1931 r. 31 918 000)
• gęstość	89,7 os./km²
Waluta	marka polska (1918–1924) – na terenie całego kraju od kwietnia 1920 złoty polski (1924–1939) (zł)
Strefa czasowa	UTC +1
Narody i grupy etniczne	Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, Litwini
Język urzędowy	polski lokalnie ponadto: niemiecki[6] ukraiński[7] białoruski[8] litewski[9]
Religia dominująca	katolicyzm, prawosławie, judaizm
Terytoria zależne	Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939) Litwa Środkowa (1920–1922)
Terytoria autonomiczne	województwo śląskie
PKB (1938)  • całkowite   • na osobę	12,88 mld USD[10] 372 USD
PKB (PSN) (1938)  • całkowite   • na osobę	10 mld USD[11] 2,182 USD
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons

II Rzeczpospolita (II RP; nazwa oficjalna: Rzeczpospolita Polska^[1]) – historyczne państwo polskie istniejące w latach 1918–1945, tj. od odzyskania suwerenności (1918) do wycofania uznania międzynarodowego dla rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1945), które było konsekwencją wykonania porozumień zawartych na konferencji jałtańskiej (1945) między mocarstwami wielkiej trójki^[12][13].
Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą (1569–1795), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku (1772–1795).

Podstawowy akt ustrojowy stanowiła Konstytucja marcowa, a następnie (od 1935) Konstytucja kwietniowa. Językiem urzędowym II Rzeczypospolitej był język polski, natomiast walutą najpierw marka polska, a dopiero od 1924 r. złoty polski.

Ówczesna Polska była krajem niejednorodnym etnicznie (nieco ponad ⅔ ludności to Polacy), co stanowiło źródło problemów wewnętrznych. Największymi miastami (liczącymi ponad 200 tys. mieszkańców) były Warszawa (stolica Polski), Łódź, Lwów, Poznań, Kraków i Wilno, jednak zdecydowana większość ludności (70–75%) mieszkała na terenach wiejskich.

II RP powstała na fragmentach terytoriów Niemiec, Austro-Węgier i Rosji (zarówno „Kongresówki”, jak i „ziem zabranych”); pierwsze lata jej istnienia upłynęły pod znakiem sporów i walk o przyszłe granice oraz wojny polsko-bolszewickiej. Państwo to było republiką, początkowo rządzoną w sposób demokratyczny, od zamachu stanu w 1926 r. dążącą ku autorytaryzmowi.

W czasie II wojny światowej (1939–1945) terytorium państwowe II Rzeczypospolitej było okupowane przez Niemcy, ZSRR, Słowację i Litwę^[14]. II Rzeczpospolita zachowała suwerenność państwową^[15], w stosunkach dyplomatycznych reprezentowana była przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, który uzyskał schronienie w Paryżu i Angers (na zasadzie eksterytorialnej do czerwca 1940), a następnie w Londynie, gdzie przeniósł swą siedzibę po klęsce Francji^[15]. Jako że państwo polskie wciąż posiadało konstytucyjne organy władzy państwowej (w tym tajną administrację cywilną i sądownictwo na terenie okupowanego kraju – Polskie Państwo Podziemne) i siły zbrojne, działające równolegle w podziemiu (Armia Krajowa) i na uchodźstwie, de iure i de facto II Rzeczpospolita istniała do 5 lipca 1945.

Większość terytorium państwowego II RP anektowanego przez ZSRR i Litwę w 1939 r. została w 1945 r. wcielona do Ukraińskiej SRR, Białoruskiej SRR i Litewskiej SRR^[12][16]. Obszary pozostałe przy Polsce stanowią większość terytorium współczesnego państwa polskiego, które w swojej Konstytucji wprost odwołuje się do najlepszych tradycji Drugiej Rzeczypospolitej.