Monarchia patrymonialna

Ten artykuł od 2009-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Monarchia patrymonialna – najstarsza forma monarchii feudalnej, charakteryzująca się tym, że państwo stanowiło prywatną własność władcy, który był uważany za właściciela wszystkich ziem, zasobów naturalnych, pana swych poddanych oraz najwyższego sędziego. Charakterystyczna dla wczesnego średniowiecza.

Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa patrimonium (ojcowizna, dziedziczny majątek). Zapoczątkowana w państwie frankijskim za panowania dynastii Merowingów, chociaż jej rozkwit przypadł na czasy dynastii Karolingów. Wyrosła na gruncie feudalnych stosunków produkcyjnych. W okresie tym panowała niemal wyłącznie gospodarka rolna.

W ustroju tym występowało pomieszanie publiczno- i prywatnoprawnych elementów władzy. Także podział urzędników na nadwornych (obsługujących dwór) i centralnych (odpowiedzialnych za sprawy państwa) nie był jasny i jednoznaczny, na ogół łączyli obie te role. Państwo i władza monarchy stanowiły ojcowiznę, przekazywaną przez władcę spadkobiercom. Ta możliwość podziału państwa analogiczna do podziału spadku jest jednym z wyznaczników monarchii patrymonialnej. Inną jej cechą było poparcie władzy monarszej przez wielkich feudałów – możnych i duchownych. System ten dopiero później przywędrował do Europy Wschodniej, gdzie wyłonienie się jej ze wspólnoty pierwotnej poprzedzone było okresem przejściowym, przedfeudalnym.