Back Volkstribuun Afrikaans مدافع عن العامة Arabic Xalq tribunu Azerbaijani Трибун Bulgarian Tribú de la plebs Catalan Tribun lidu Czech Plebejertribun Danish Volkstribun German Τριβούνος των πληβείων Greek Tribune of the plebs English
Trybun ludowy (także plebejski, łac. tribunus plebis lub plebi, l.mn. tribuni plebis) – urząd w republice rzymskiej utworzony w 494 roku p.n.e.[1], którego podstawowym zadaniem była ochrona interesów obywateli, a zwłaszcza plebejuszy przed arbitrażem patrycjuszy w senacie i samowolą urzędników. Początkowo na roczną kadencję wybierano dwóch lub czterech trybunów (po jednym dla każdej z czterech tribus urbanae), po ok. 457 roku p.n.e. ich liczba wzrosła do dziesięciu.
W okresie republikańskim kompetencje trybunów ludowych pozwalały im na trzymanie w szachu senatu i urzędników. Trybun ludowy miał prawo przewodniczyć Zgromadzeniu Plebejuszy, zwoływać posiedzenia senatu, zgłaszać projekty praw i wstawiać się za plebejuszami w procesach karnych i cywilnych. W praktyce posiadał również prawo weta wobec działań senatorów i konsulów. Stworzenie takiego urzędu zaledwie w około półtorej dekady po wprowadzeniu w Rzymie ustroju republikańskiego, było jedną z pierwszych modyfikacji greckiego wzorca politycznego wprowadzonego w Rzymie. Pozwoliło także niewielkiemu jeszcze wtedy miastu na Półwyspie Apenińskim przetrwać olbrzymie napięcia społeczne, jakie pojawiają się w każdym społeczeństwie kastowym[2].
Początkowo plebejusze wybierali dwóch trybunów, z czasem ich liczba zwiększyła się do dziesięciu. Wszyscy posiadali status sacrosancti (świętych i nietykalnych, dosł. przenajświętszych), co w praktyce dawało im pełny immunitet, a podniesienie na nich ręki miało być karane nie tylko śmiercią na ziemi, ale także potępieniem przez bogów. Miejscem urzędowania trybunów były tzw. ławy trybunalskie na Forum Romanum. Władza trybunów ograniczona była tylko do terenów miejskich Rzymu, czyli nie mogli oni przeciwstawiać się urzędnikom poza obrębem miasta. W początkach cesarstwa urząd stracił na znaczeniu, a większość jego prerogatyw (tribunicia potestas) przekazano cesarzom.
Pod wieloma względami instytucja trybuna ludowego przypominała dzisiejszy urząd rzecznika praw obywatelskich lub rzecznika interesu publicznego, z którymi to instytucjami zresztą często bywa porównywana[3][4]. Niektórzy autorzy uznają wręcz instytucję trybuna ludowego za bezpośrednią poprzedniczkę dzisiejszego ombudsmana[5][a].
- ↑ Sczaniecki 2000 ↓, s. 23.
- ↑ Mackay 2004 ↓, s. 36.
- ↑ Reuss i Anderson 1966 ↓, s. 44–51.
- ↑ a b Jha 1981 ↓, s. 50.
- ↑ Friedman i Halsey 1980 ↓, s. 109.
- ↑ Pilkington 1999 ↓, s. 110.
<ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>