Wielki post

Wielki post^[a] (łac. Quadragesima lub Tempus Quadragesimae^[3][4] – dosł. czas czterdziestnicy^[4][b]; cs. czetyriediesiatnica^[5]) – czas pokuty przygotowujący do przeżycia najważniejszych dla chrześcijan świąt wielkanocnych. W Kościele łacińskim i w Kościołach starokatolickich zaczyna się w Środę Popielcową, przypadającą 46 dni przed Niedzielą Wielkanocną (do postu nie wlicza się przypadających w tym okresie 6 niedziel)^[6][7].

„Rubryki mszału i brewiarza rzymskiego” z 1962 określały czas trwania wielkiego postu „od jutrzni Środy Popielcowej do Wigilii Wielkanocnej aż do Nony^[c] soboty przed niedzielą Męki Pańskiej włącznie”^[9] (według Rubryk z 1962 sprawowane są nadal liturgie w klasycznym rycie rzymskim^[10]). Zgodnie z prawem kanonicznym Kościoła katolickiego obowiązującym do 1983 roku trwał 40 dni – do Wielkiej Soboty^[11][12]. Aktualny Kodeks prawa kanonicznego nie precyzuje dnia jego zakończenia. Czas trwania wielkiego postu (dla liturgii posoborowej) określają „Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza” oraz „List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu świąt paschalnych «Paschalis sollemnitatis»” Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 1988 roku^[13][14]. Zgodnie z nim wielki post trwa do mszy wieczerzy Pańskiej (ONRL 28)^[13][15][16], a w Wielki Piątek i Wielką Sobotę obchodzony jest post paschalny^[16][17].

W Kościołach mariawickich wielki post poprzedzony jest przedpościem, rozpoczyna się w Środę Popielcową, a kończy w Wielką Sobotę, podczas uroczystej aklamacji "Alleluja". Mimo pokutnego i pasyjnego charakteru, wielki post jest dla mariawitów czasem przygotowania do Wielkanocy. Jest to pełen nadziei na zmartwychwstanie czas refleksji nad kondycją duchową człowieka^[18].

W Reformowanym Kościele Katolickim czas ten nazywany jest Okresem Przygotowania Paschalnego i kończy się w Wielki Czwartek po południu^[19].

Wielki post u grekokatolików i prawosławnych rozpoczyna się od Czystego Poniedziałku w pierwszym tygodniu czterdziestodniowego postu^[20][21]. W Cerkwi prawosławnej kończy się w piątek przed Niedzielą Palmową^[21], a w Kościołach greckokatolickich wielki post kończy Niedziela Palmowa^[22][23] zwana w kościołach wschodnich Niedzielą Wierzbową^[21][22][23].

W językach pierwotnego Kościoła wielki post był określany jako Quadragesima (łac.), Tessarakostè (gr.), czyli dosłownie „40 dni” (czterdziestnica^[24][b]), co stanowiło nawiązanie do czterdziestodniowego postu samego Jezusa Chrystusa^[25]. W protestantyzmie obchodzony jest pod nazwą czasu pasyjnego.