Brunei

Brunei Darussalam Negara Brunei Darussalam (Malay latin) نڬارا بروني دارالسلام‎ (Jawi)
Watawat Crest
Salawikain:  الدائمون المحسنون بالهدى Sentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allah "Laging ng Serbisyo na may Patnubay ng Diyos"
Awiting Pambansa: Allah Peliharakan Sultan
Kinaroroonan ng  Brunei  (pula)
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Bandar Seri Begawan
Wikang opisyal	Malay[a] (Pambansa) Ingles[b] (Kinikilala)
Iba pang mga wika[2][3]	Brunei Malay Tutong Kedayan Belait Murut Dusun Bisaya Melanau Iban Penan ; Official scripts Malay alphabet Jawi alphabet[1]
Pangkat-etniko (2004[4])	66.3% Malay 11.2% Tsino 3.4% Indigenous 19.1% other
Katawagan	Bruneian
Pamahalaan	Unitary Islamic absolute monarchy
• Sultan	Hassanal Bolkiah
• Prime Minister	Hassanal Bolkiah
Lehislatura	Legislative Council
Formation
• Sultanate	1368
• British protectorate	1888
• Independence from the United Kingdom	1 January 1984
Lawak
• Kabuuan	5,765 km2 (2,226 mi kuw) (172nd)
• Katubigan (%)	8.6
Populasyon
• Pagtataya sa Jul 2013[5]	415,717[5] (175th)
• Densidad	67.3/km2 (174.3/mi kuw) (134th)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2012
• Kabuuan	$21.907 billion[6]
• Bawat kapita	$50,440[6]
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2012
• Kabuuan	$17.092 billion[6]
• Bawat kapita	$39,355[6]
TKP (2013)	0.852[7] napakataas · 30th
Salapi	Brunei dollar (BND)
Sona ng oras	UTC+8 (BDT)
Gilid ng pagmamaneho	kaliwa
Kodigong pantelepono	+673[c]
Kodigo sa ISO 3166	BN
Internet TLD	.bn[8]
^ Under Article 82: "Official & national language" of the Constitution of Brunei, Malay is the official & national language. ^ Under Article 82: "Official & recognised language" of the Constitution of Brunei, English is used in official documents (official documents are bilingual; Malay and English).[9] ^ Also 080 from East Malaysia.

Ang Brunei (bigkas: /bru•náy/), opisyal na tawag Nation of Brunei, the Abode of Peace (lit. "Bansa ng Brunei, Tahanan ng Kapayapaan")^[10] (Malay: Negara Brunei Darussalam: Negara Brunei Darussalam, Jawi ay isang soberanong estado na matatagpuan sa hilagang baybayin ng isla ng Borneo sa Timog-silangang Asya. Bukod sa baybayin nito sa Timog Dagat Tsina, ang bansa ay ganap na napapalibutan ng estado ng Sarawak, Malaysia. Ito ay pinaghiwalay sa dalawang bahagi ng distrito ng Limbang, Sarawak. Ang Brunei lamang ang soberanong estado ng ganap na matatagpuan sa isla ng Borneo; ang natitirang bahagi ng teritoryo ng isla ay nahahati sa mga bansa ng Malaysia at Indonesia. Ang populasyon ng Brunei ay 408,786 noong Hulyo 2012.^[11]

Sa tugatog ng Imperyong Brunei, si Sultan Bolkiah (naghari 1485-1528) ay di-umano'y nagkaroon ng kontrol sa karamihan ng rehiyon ng Borneo, kabilang ang sa Sarawak at Sabah, pati na rin ang kapuluan ng Sulu sa hilagang-silangan dulo ng Borneo, Seludong (Maynila sa mordernong pahahon), at ang mga isla sa dulong hilaga-kanluran ng Borneo. Ang estado ay binisita ng Ekspedisyong Magellan ng Espanya noong 1521 at lumaban kontra Espanya noong 1578 sa Digmaang Castille.

Noong ika-19 na siglo, ang Bruneian Empire ay nagsimulang nanghina. Ibinigay (ceded) ng sultanato ang Sarawak (Kuching) kay James Brooke at ininalagaya siya bilang White Rajah, at ibinigay ang Sabah sa British na North Borneo Chartered Company. Noong 1888, ang Brunei ay naging isang British protectorate at nabigyan ng isang residenteng Briton bilang tagapangasiwa ng kolonya (colonial manager) noong 1906. Pagkatapos ng pananakop ng Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, noong 1959 isinulat ang isang bagong saligang-batas. Noong 1962, isang maliit na armadong paghihimagsik laban sa monarkiya ay natapos sa tulong ng mga British.^[12]

Nakamit ng Brunei ang kasarinlan nito mula sa United Kingdom noong 1 Enero 1984. Ang paglago ng ekonomiyang noong dekada 1990 at 2000, kasama ng pagtaas ng GDP ng 56% mula 1999 hanggang 2008, ang dahilan upang ang Brunei ay maging isang industriyalisadong bansa. Ito yumaman sa malawak na petrolyo at natural gas fields. Ang Brunei ang may pangalawang-pinakamataas na Human Development Index sa mga bansa ng Timog-silangang Asya, pagkatapos ng Singapore, at nauuri bilang isang "developed country".^[13] Ayon sa International Monetary Fund (IMF), ang Brunei ay may ranggo ikalima sa mundo ayon sa gross domestic product per capita sa purchasing power parity. Tinataya ng IMF, noong 2011, na ang Brunei ang isa sa dalawang bansa (Libya ang isa pa) na may pampublikong utang na 0% ng pambansang GDP. Niranggo ng Forbes ang Brunei bilang ikalimang-pinakamayamang bansa sa 182 bansa, batay sa petrolyo at natural gas fields nito.^[14]

1. ↑ Writing contest promotes usage, history of Jawi script Naka-arkibo 2012-06-12 sa Wayback Machine.. The Brunei Times (22 October 2010)
2. ↑ "Brunei". Ethnologue. 1999-02-19. Nakuha noong 2013-12-30.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. ↑ "Call to add ethnic languages as optional subject in schools". Inarkibo mula sa ang orihinal noong 19 Nobiyembre 2013. Nakuha noong 19 November 2013. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (tulong)
4. ↑ "The World Factbook". CIA. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2015-07-21. Nakuha noong 2009-01-06.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. ↑ ^{5.0 5.1} "The World Factbook". Cia.gov. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2015-07-21. Nakuha noong 2013-12-30.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. ↑ ^{6.0 6.1 6.2 6.3} "Brunei". International Monetary Fund. Nakuha noong 18 Abril 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. ↑ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Nakuha noong 27 Hulyo 2014.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
8. ↑ Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah Handbook. IBP USA. 2011. p. 10. ISBN 9781433004445. Nakuha noong 14 Oktubre 2013.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)^{[patay na link]}
9. ↑ "CONSTITUTION OF BRUNEI DARUSSALAM" (PDF). Attorney General's Chambers Brunei Darussalam. Nakuha noong 15 Oktubre 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)^{[patay na link]}
10. ↑ Peter Haggett (ed).
11. ↑ "Background Note: Brunei". US Department of State. Nakuha noong 23 Disyembre 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
12. ↑ Pocock, Tom (1973). Fighting General – The Public &Private Campaigns of General Sir Walter Walker (ika-First (na) edisyon). London: Collins. ISBN 0-00-211295-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
13. ↑ "Human Development Reports". United Nations. Nakuha noong 5 Oktubre 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
14. ↑ "Forbes ranks Brunei fifth richest nation". 25 Pebrero 2012. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 26 Pebrero 2012. Nakuha noong 22 Hulyo 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)