Palay

Ang palay ay isang binutil at, sa domestikadong anyo nito, ang pangunahing pinagkukunan ng pagkain ng mahigit sa kalahati ng populasyon ng mundo, lalo na sa Asya at Aprika. Tinatawag itong palay kapag tumutukoy sa halaman at hindi pa nakiskis, bigas kapag nakiskis na, at kanin kapag naluto na at naging pagkain.

Ang palay ay binhi ng espesyeng damo, Oryza sativa (Asyanong palay)—o, mas di-karaniwan, O. glaberrima (Aprikanong palay). Dinomestika ang Asyanong palay sa Tsina 13,500 hanggang 8,200 taon na ang nakalipas; dinomestika ang Aprikanong palay sa Aprika 3,000 taon na ang nakalipas. Naging karaniwan ang palay sa maraming kultura sa buong mundo; noong 2021, 787 milyong tonelada ng bigas ang naiprodyus, ikaapat pagkatapos ng tubo, mais, at trigo. Halos 8% ng bigas lamang ang ikinakalakal sa mga iba't ibang bansa. Tsina, Indiya, at Indonesya ang mga pinakamalaking konsyumer ng bigas. Malaking bahagi ng bigas na naipoprodyus sa mga umuunlad na bansa ang nasasayang matapos anihin dahil sa mga salik tulad ng di-maayos na transportasyon at pag-iimbak. Maaaring mabawasan ang ani ng palay dahil sa mga peste kagaya ng mga insekto, daga, at ibon, pati na rin mga panirang-damo, at dahil sa mga sakit tulad ng mata-mata. Sinisikap ng mga tradisyonal na polikultura ng palay tulad ng sabayang pagsasaka ng bigas at pato at modernong integradong pagsugpo ng peste na kontrolin ang pinsala mula sa mga peste sa likas-kayang paraan.