Pelydr-X

Pelydr-X
Hand mit Ringen (Y llaw a'r Fodrwy): argraffiad o belydr-x cyntaf Röntgen - o law ei wraig. Cymerwyd y 'llun' hwn ar Ragfyr 22, 1895.
Enghraifft o'r canlynolymbelydredd electromagnetig Edit this on Wikidata
Mathymbelydredd, medical service Edit this on Wikidata
Rhan osbectrwm electromagnetig Edit this on Wikidata
Rhagflaenwyd gangamma ray Edit this on Wikidata
Olynwyd ganuwchfioled Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Math o ymbelydredd electromagnetig yw pelydr'-X'. Mae eu tonfedd rhwng 10 a 0.01 nanometr; hynny yw amrediad o rhwng 30 pethaherts a ecsaherts ac egni rhwng 120 eV a 120keV. Mae donfedd nhw'n fwy na phelydrau gama ond yn llai na thonnau uwchfioled. Mae'n cwbwl bosib mai Cymro o'r enw William Morgan oedd y cyntaf i gynhyrchu Pelydrau-X.[1]

Y gair a defnyddir mewn llawer o ieithoedd am belydr-X ydy pelydrau Röntgen ar ôl un o'r prif ymchwilwyr cyntaf i'r maes hwn, sef Wilhelm Conrad Röntgen.

Fe'u defnyddir hwy fel arfer er mwyn diagnosis radiotherapi mewn ysbyty ac ym maes crisialeg. O'r herwydd mae'r gair ar lafar gwlad bellach, hefyd yn golygu'r llun a dynnir er mwyn gweld toriad mewn asgwrn o fewn y corff oherwydd nid yw'r pelydrau-X yn gallu treiddio trwy esgyrn. Gall ddos uchel o belydrau-X fod yn beryglus iawn a chredir y gallant achosi mwtaniad (mutation) yng nghelloedd y corff sy'n arwain at cancr.

Ar wahân i'r defnydd meddygol, câi ei ddefnyddio hefyd mewn meysydd awyrennau i archwilio bagiau am resymau diogelwch. Mae cynnydd wedi bod yn ddefnydd y peiriannau yma ers yr Ymosodiadau 11 Medi 2001. Defnydd arall yw archwilio mân graciau mewn llefydd megis dau ddarn o fetel wedi'i weldio at ei gilydd. Maent hefyd yn cael ei defnyddio i weld o dan haenau o baent mewn lluniau olew, gan fod rhai mathau o baent (gwyn er enghraifft) yn cynnwys llawer o blwm sydd hefyd yn atal y pelydrau treiddio.

  1.  Morgan, William (1750–1833). Y Bywgraffiadur Cymreig. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Adalwyd ar 13 Medi 2013.

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne