Mazurzenie

Ten artykuł lub jego sekcja zawiera znaki symbole fonetyczne MAF.

Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. Wówczas konieczne może być zainstalowanie dodatkowych czcionek.

Mazurzenie (także mazurowanie, rzadziej sakanie[1], na Śląsku sycenie[2]) – proces fonetyczny polegający na wymawianiu zamiast spółgłosek dziąsłowych ⟨sz⟩, ⟨cz⟩, ⟨ż⟩, ⟨dż⟩ głosek zębowych: ⟨s⟩, ⟨c⟩, ⟨z⟩, ⟨dz⟩. Na przykład: „czepek” jako cepek, „szyja” jako syja, „życie” jako zycie[3]. Jest postrzegane jako zjawisko „wiejskie” i mówiący mają tendencję do wyzbywania się go[4]. Zjawiskiem przeciwnym do mazurzenia, a powstałym poprzez hiperpoprawne unikanie mazurzenia, jest szadzenie.

Mazurzenie jest bardzo charakterystyczne dla wielu polskich dialektów, szczególnie zaś na Mazowszu i Mazurach, a także na terenie Małopolski i Śląska. Również w Wielkopolsce – na terenie niemazurzącym, w okolicach Puszczy Noteckiej w gwarze Mazurów wieleńskich (osadników z Mazowsza) występuje zjawisko mazurzenia[5].

Mazurzenie nie zachodzi w przypadku głosek [ʂ] („sz”) i [ʐ] („ż”) pochodzących od spalatalizowanego „r”, jak np. w wyrazach „przez” i „rzeka”[4].

Podobny proces występuje w języku słowackim (tzw. cakawizm), niektórych dialektach rosyjskich i serbsko-chorwackich[6].

  1. Urbańczyk 1972 ↓, s. 31.
  2. Dziyń Mowy Ôjczystej: Karol Gwóźdź „Za bajtla na Bytkowje…”. [dostęp 2023-05-19].
  3. Polański 1999 ↓, s. 357.
  4. a b Halina Karaś: Mazurzenie. [w:] Dialektologia polska [on-line]. [dostęp 2017-12-22].
  5. Zenon Klemensiewicz, Tadeusz Lehr-Spławiński, Stanisław Urbańczyk: Gramatyka historyczna języka polskiego. 1981, s. 146. Cytat: „Nie mazurzy Wielkopolska, Kujawy, ziemia chełmińska i dobrzyńska, całe Pomorze, Warmia oraz wschodnie skrawki polskiego terytorium językowego: Suwalskie, Podlasie, wsie nad górnym Wieprzem aż po Bug, wsie między Wisłokiem i Sanem. Nie mazurzy też południowy Śląsk, poczynając od linii Strzelce WielkieChrapkowice”.
  6. Polański 1999 ↓, s. 358.

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne