Nowy Jork

Nowy Jork
City of New York
Miasto
Ilustracja
Od góry, według ruchu wskazówek zegara: Midtown Manhattan, Siedziba Główna ONZ, Statua Wolności, Most Brookliński, Central Park, Times Square i Unisphere w Queens
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Przydomek: Wielkie Jabłko[1], Gotham[1], Centrum wszechświata[2][3], Stolica świata[4], Miasto, które nigdy nie śpi
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Nowy Jork

Data założenia

1624

Prawa miejskie

1653

Kod statystyczny

FIPS: 36-51000

Zarządzający

Eric Adams[5]

Powierzchnia

1223,6 km²

Wysokość

12 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


8 335 897
10 712 os./km²

Nr kierunkowy

212, 718, 917, 347, 646

Kod pocztowy
Lista kodów
100xx-104xx, 11004-05, 111xx-114xx, 116xx
Tablice rejestracyjne

NY

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Nowy Jork”
Położenie na mapie stanu Nowy Jork
Mapa konturowa stanu Nowy Jork, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Nowy Jork”
Ziemia40°43′N 74°00′W/40,716667 -74,000000
Strona internetowa

Nowy Jork (ang. City of New York, również New York, New York City) – miasto w Stanach Zjednoczonych o największej liczbie mieszkańców, a zarazem centrum jednej z najludniejszych aglomeracji na świecie[6][7][8].

Nowy Jork wywiera znaczący wpływ na światowy biznes, finanse, media, sztukę, modę, badania naukowe, technologię, edukację oraz rozrywkę. Będąc między innymi siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych, stanowi ważne centrum spraw międzynarodowych i jest powszechnie uważany za kulturalną stolicę świata[9][10][11][12][13][14]. Położony jest na wybrzeżu Atlantyku, w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i składa się z pięciu okręgów będących oddzielnymi hrabstwami (boroughs): Bronksu, Brooklynu, Manhattanu, Queens i Staten Island[15][16].

Za sprawą populacji, której liczebność wynosi ponad 8,3 mln (2022[17]), zamieszkującej 780 km², Nowy Jork jest najgęściej zaludnionym miastem na terenie Stanów Zjednoczonych[18][19][20][21]. Jest również najbardziej zróżnicowanym językowo miastem na świecie. Na jego obszarze mówi się w ponad 800 językach[22]. Zaludnienie obszaru metropolitalnego Nowy Jork wynosiło w 2010 roku, w zależności od sposobu wytyczenia jego granic, od 18,9 do 23,1 miliona, dzięki czemu stanowi najludniejszy obszar w Stanach Zjednoczonych[23][24]. Nowy Jork jest najczęściej wyszukiwanym miejscem na świecie za pośrednictwem Google; statystyki z września 2011 roku mówiły, że łączna liczba wyszukań dla hasła „Nowy Jork” wyniosła 4,6 miliarda[25].

Historyczne korzenie Nowego Jorku sięgają roku 1624, kiedy miasto zostało założone jako faktoria handlowa przez holenderskich kolonistów; w 1626 roku nadali oni mu nazwę Nowego Amsterdamu[26]. W 1664 roku kontrolę nad miastem, a także otaczającymi je terenami, przejęli Anglicy[26][27]. Po tym, jak król angielski Karol II Stuart przekazał te ziemie swojemu bratu, Jakubowi II – księciu Yorku, nazwę Nowy Amsterdam zmieniono na Nowy Jork[28][29]. W latach 1785–1790 Nowy Jork pełnił rolę stolicy Stanów Zjednoczonych[30]. Począwszy od 1790 roku Nowy Jork pozostaje największym amerykańskim miastem[31].

Wiele miejsc w Nowym Jorku jest atrakcyjnych dla turystów. Odwiedza je ponad 60 milionów osób rocznie[32]. Times Square, określany mianem „Skrzyżowania Świata” – jasno rozświetlony punkt centralny teatru broadwayowskiego, jest jednym z najruchliwszych przejść dla pieszych na świecie, a zarazem centrum światowego przemysłu muzycznego[33][34][35][36][37][38]. Prestiżowa Carnegie Hall oraz Metropolitan Opera czynią miasto także jednym z największych ośrodków muzyki klasycznej w ogóle. W mieście znajduje się kilka światowej sławy mostów, wieżowców oraz parków[39]. Finansowa dzielnica Nowego Jorku, na czele z Wall Street w Lower Manhattan, pełni funkcję finansowej stolicy świata i siedziby New York Stock Exchange – największej na świecie giełdy papierów wartościowych pod względem kapitalizacji notowanych na niej spółek[40][41][42][43][44][45][46][47]. Rynek nieruchomości na nowojorskim Manhattanie znajduje się w czołówce najdroższych rynków świata[48]. Zlokalizowane na Manhattanie Chinatown(inne języki) ma najwyższy współczynnik koncentracji ludności chińskiej na półkuli zachodniej[49]. W przeciwieństwie do większości innych systemów metra na świecie New York City Subway kursuje całą dobę, we wszystkie dni tygodnia[50]. W Nowym Jorku działają liczne uniwersytety i college’e, włączając w to prestiżowe Columbia University, New York University oraz Rockefeller University, które należą do stu najlepszych uczelni na świecie[51]. Nowy Jork to również wielkie centrum muzealnictwa i sportu. Rozgrywany co roku w mieście tenisowy turniej US Open jest jednym z czterech najważniejszych turniejów dyscypliny wchodzących w skład Wielkiego Szlema.

  1. a b „Why is New York City known as «the Big Apple» and «Gotham?»”, w: dictionary.com. [dostęp 2012-09-15].
  2. Eugene J. Sherman, „FORWARD New York – Capital of the Modern World”, w: baruch.cuny.edu. [dostęp 2012-09-15].
  3. „New York: Capital of the World”, w: moreintelligentlife.com, 2011-09. [dostęp 2012-09-15].
  4. About New York City. nyc.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)]., w: nyc.gov. [dostęp 2012-09-15].
  5. Nowy Jork wybrał nowego burmistrza – Forbes.pl [online], forbes.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  6. Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population: April 1, 2000 to July 1, 2009 (SUB-EST2009-01). U.S. Census Bureau. [dostęp 2011-04-26].
  7. World’s Largest Urban Areas [Ranked by Urban Area Population]. Rhett Butler, 2003–2006. [dostęp 2011-04-26].
  8. Largest Cities of the World – (by metro population). Woolwine-Moen Group d/b/a Graphic Maps. [dostęp 2011-04-26].
  9. United Nations Visitors Centre. United Nations, 2011. [dostęp 2011-04-26].
  10. Consulate General of Iceland New York Culture. Consulate General of Iceland New York. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-05)].
  11. Introduction to Chapter 13: Culture. The Weissman Center for International Business, Baruch College/CUNY 2010. [dostęp 2011-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-03)].
  12. Cultural capital of the world. Jelsoft Enterprises Ltd, 2000–2011. [dostęp 2011-06-08].
  13. NYU’s Cultural Capital program. New York University, 2011. [dostęp 2011-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-03)].
  14. New York, culture capital of the world, 1940–1965 / edited by Leonard Wallock ; essays by Dore Ashton ... [et al.]. NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA. [dostęp 2011-06-08].
  15. „How The Earth Was Made”, w: history.com. [dostęp 2012-09-15].
  16. New York: A City of Neighborhoods. New York City Department of City Planning. [dostęp 2011-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 września 2012)].
  17. W Nowym Jorku padł rekord liczby mieszkańców.
  18. „American Fact Finder (U.S. Census Bureau): New York by County – Table GCT-PH1. Population, Housing Units, Area, and Density: 2000 Data Set: Census 2000 Summary File 1 (SF 1) 100-Percent Data”, w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  19. NYC Profile. New York City Department of City Planning. [dostęp 2008-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-24)]. (ang.).
  20. Roberts Sam: It’s Still a Big City, Just Not Quite So Big. New York Times. [dostęp 2008-05-22]. (ang.).
  21. „County and City Data Book:2007” (U.S. Census Bureau), Table B-1, Area and Population”, w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  22. Sam Roberts: Listening to (and Saving) the World’s Languages. [w:] The New York Times [on-line]. 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-29].
  23. Population Change for the Ten Most Populous and Fastest Growing Metropolitan Statiscal Areas: 2000 to 2010. census.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-30)]., w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  24. Table 2. Annual Estimates of the Population of Combined Statistical Areas: April 1, 2010 to July 1, 2012. US Census Bureau. [dostęp 2013-06-03]. (ang.).
  25. „New York – Google Search”, w: Google/. [dostęp 2011-10-12].
  26. a b „United States HISTORY New York City, New York”, w: u-s-history.com. [dostęp 2012-09-15].
  27. Shorto, Russell: The Island at the Center of The World, 1st Edition, Vintage Books, Nowy Jork 2005, s. 30. ISBN 1-4000-7867-9.
  28. The New Jersey Colony. mrnussbaum.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-03)]., w: mrnussbaum.com. [dostęp 2012-09-15].
  29. „KINGSTON Discover 300 Years of New York History DUTCH COLONIES”, w: National Park Service [online]. [dostęp 2012-09-15].
  30. „The Nine Capitals of the United States”, w: Senat Stanów Zjednoczonych [online]. [dostęp 2012-09-15].
  31. Rank by Population of the 100 Largest Urban Places, Listed Alphabetically by State: 1790–1990. census.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-08)]., w: US Census Bureau. [dostęp 2012-09-15].
  32. W 2016 r. Nowy Jork odwiedziła rekordowa liczba turystów – 60,3 mln osób [online], polskieradionyc.com [dostęp 2019-06-23].
  33. Big Apple History Arts and Entertainment The Crossroads of the World. pbskids.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-05)]., w: pbskids.com. [dostęp 2012-09-15].
  34. „Crossroads of the world – Times Square the official website of Times Square”, w: timessquarenyc.org. [dostęp 2012-09-15].
  35. „Times Square New York, NY Times Square”, w: Biuro Turystyczne miasta Nowy Jork [online]. [dostęp 2012-09-15].
  36. Times Square Crossroads of the World New York City Info. timessquare.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-22)]., w: timessquare.com. [dostęp 2012-09-15].
  37. Times Square, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2012-09-15] (ang.).
  38. The Most Jivin’ Streetscapes in the World. diserio.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-21)]., w: diserio.com. [dostęp 2012-09-15].
  39. „Buildings in New York City”, w: buildingdb.ctbuh.org. [dostęp 2012-09-15].
  40. „UBS may move US investment bank to NYC”, w: moneycontrol.com. [dostęp 2012-09-15].
  41. „The Best 301 Business Schools 2010 by Princeton Review, Nedda Gilbert”, w: books.google.com. [dostęp 2012-09-15].
  42. „Financial Capital of the World: NYC”, w: wirednewyork.com. [dostęp 2012-09-15].
  43. „The Tax Capital of the World”, w: wsj.com. [dostęp 2012-09-15].
  44. „Editorializing From The Financial Capital Of The World”, w: typepad.com, 2010-04-22. [dostęp 2012-09-15].
  45. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie NY Financal Capital
    BŁĄD PRZYPISÓW
  46. „Fondos – Londres versus Nueva York”, w: cincodias.com, 2008-09-01. [dostęp 2012-09-15].
  47. Market highlights for first half-year 2010. world-exchanges.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-28)]., w: world-exchanges.com, 2010-07-20. [dostęp 2012-09-15].
  48. The World’s Most Expensive Real Estate Markets. CNBC. [dostęp 2012-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-09)]. (ang.).
  49. „The History of New York’s Chinatown”, w: ny.com. [dostęp 2012-09-15].
  50. „With Terrorism Concerns in Mind, Police Prepare to Guard a Shuttered System”, w: „The New York Times” [online], 2005-12-20. [dostęp 2012-09-15].
  51. „Academic Ranking of World Universities”, w: arwu.org, 2010. [dostęp 2012-09-15].

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne