Andes

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Andes
Imachen por satelite d'os Andes.
Cheografía
Cordelera	{{{cordelera}}}
Sector	{{{sector}}}
{{{tpran}}}	{{{ran}}}
Maxima altaria	6.962 m, Aconcagua
Cimas importants
Largaria	7.000 km
Amplaria	640 km
Superficie
Vértiz cheodesico
Subsistemas	{{{subsistemas}}}
Administración
Estau
País	Venezuela Colombia Ecuador Perú Bolivia Chile Archentina
'
Cheolochía
Edat
Materials	Rocas metamorficas, sedimentarias y magmaticas
Tipo	{{{tipo}}}
Mapa

A cordelera d'os Andes s'extendilla por una longaria d'arredol de 7.000 km dende Venezuela a o norte dica la Patagonia a o sud y travesa toda America d'o Sud (Archentina, Chile, Perú, Bolivia, Ecuador, Colombia y Venezuela). En istos dos zaguers países se divide y arriba cuasi dica la mar Caribe, dixando a l'ueste l'oceano Pacifico.

A suya parti meridional sirve de muga natural entre Chile y Archentina. En la zona central, os Andes s'enamplan y forman una rechión de tierras altas conoixita como l'Altiplano u Altiplano Andín. L'Altiplano ye trestallato entre Perú, Bolivia y Chile. A cordelera s'estretixe atra vegada a lo norte de Perú y se torna a enamplar en Colombia.

A suya maxima altaria ye a tuca de l'Aconcagua, a montanya mas alta d'America, con 6.962 metros. Os Andes son asinas a cordelera mas alta del mundo dimpués d'a cordelera d'o Himalaya.

Os Andes representan l'eixemplo clasico d'orochén de marguin continental y s'han formato por o movimiento d'a placa americana enta l'ueste con subducción baixo ella d'a placa de Nazca, una placa formata por litosfera oceanica. A subducción produce magmatismo calcoalcalín, metamorfismo y plegamiento d'os sedimentos d'a marguin occidental d'o continent. O magmatismo calcoalcalín se reflecta en numerosos volcans y una actividat hidrotermal que formó importants chacimientos minerals metalicos. Encara bi ha prou actividat cheolochica, que se manifiesta en una sismicidat con tierratremos d'alta magnitut.