Sistemang Solar

An Sistemang Solar (Ingles: Solar System) iyo an sistemang nakatakod sa Saldang sa paagi nin grabitasyon asin sa mga bagay na minaikot saiya, direkta man o dae. Sa mga bagay na minaikot sa Saldang nin direkta, an pinakadakula iyo an walong planeta kun sain an natatada iyo an saradit na bagay, an mga unanong planeta, asin saradit na lawas sa Sistemang Solar. Sa mga bagay na minaikot sa Saldang nin bakong direkta—an mga natural na satelayt—duwa an mas dakula sa Merkuryo (an pinakasadit na planeta).

An Sistemang Solar iyo namokna mga 4.6 bilyong taon na an nakaagi gikan sa grabitasyonal na pagkagaba nin sarong higanteng inter-istelar na molekular na urap. An mayorya kan gabat kan sistema iyo yaon sa Saldang, sagkod man an natatadang gabat mayorya iyo yaon sa Hupiter. An apat na saradit na panlaog na mga planeta, an Merkuryo, Venus, Kinaban, asin Marte iyo mga terestriyal na mga planeta, na primerong pigbibilog nin mga gapo asin metal. An apat na panluwas na mga planeta iyo mga higanteng planeta, na iyo magabaton kompara sa mga terestriyal. An duwang pinakadakula na planeta, an Hupiter asin an Saturno, iyo mga higanteng gas, na pangenot na pigbibilog nin hidroheno sagkod elyo; mientras an Urano sagkod an Neptuno, iyo mga higanteng yelo, na pangenot na pigbibilog harus nin mga substansya na may relatibong halangkaw na punto nin pagkatunaw kompara sa hidroheno asin elyo, na inaapod na bolatilo, arug kan tubig, amonya, asin metano. An gabos na walong planeta iyo may harus pabilog na orbit na yaon sa harus patag na disk na inaapod na ekliptiko.

An Sistemang Solar iyo igwa man nin mga saradit na bagay. An asteroyd belt, na yaon sa tahaw kan mga orbit nin Marte asin Hupiter, iyo harus pigbibilog nin gapo asin metal, arug kan sa mga terestriyal na planeta. Lagpas sa orbit kan Neptune iyo an Kuiper belt asin an nakawararak na disk, na iyo mga populasyon kan mga trans-Neptunian na bagay na harus pigbibilog nin yelo, sagkod lagpas sainda an bagong nadiskobreng populasyon kan sednoids. Sa mga populasyong ini, an nagkapirang mga bagay iyo may tamang dakula para mabilog an saindang sadiring grabidad, alagad may debate pa sa kaini.^[1][2] An mga bagay na ito iyo pigkakategorar na unanong planeta. An sigurado sanang unanong planeta iyo an Pluto, kaiba an lain na trans-Neptunyong bagay na Eris, sagkod an asteroyd na Ceres na harani na magin unanong planeta. Dugang pa sa kaining duwang rehiyon, nagkapirang iba pang saradit na populasyon, kabali an kometa, centaur, asin mga interplanetaryong alpog na urap, iyo talingkas na nakakabiyahe sa mga nasambit na rehiyon. Anom sa mga planetang ini, anom sa pinakadakulang posibleng unanong planeta, asin nagkapirang saradit na bagay iyo pig-iikotan nin mga natural na satelayt, harus inaapod na "bulan" pagkatapos kan Bulan. An kada panluwas na planeta iyo pigbibilogan nin mga planetaryong singsing nin alpog asin iba pang sadit na bagay.

An solar na duros, sarong bulos nin kargadong partikulo na minabulos paluwas gikan sa Saldang, iyo nahimo nin garu bulang rehiyon sa helyospero. An helyoposo iyo an punto kun sain an presyon kan solar na duros iyo parehas sa kalabang presyon kan helyospero; minalakop pa ini paluwas sa puro kan nakawarak na disk. An Oort cloud, na iyo pighona na ginakanan nin haloy na peryodong kometa, pwede man yaon sa distansyang harus ribong beses hale sa helyospero. An Sistemang Solar iyo yaon sa Orion Arm, 26,000 taong-liwanag hale sa sentro kan galaksiyang Milky Way.

1. ↑ Grundy, W.M.; Noll, K.S.; Buie, M.W.; Benecchi, S.D.; Ragozzine, D.; Roe, H.G. (December 2018). The Mutual Orbit, Mass, and Density of Transneptunian Binary Gǃkúnǁʼhòmdímà (Plantilya:Mp). 334. pp. 30–38. doi:10.1016/j.icarus.2018.12.037. Archived from the original on 7 April 2019. https://web.archive.org/web/20190407045339/http://www2.lowell.edu/~grundy/abstracts/preprints/2019.G-G.pdf. Retrieved on 7 April 2021. 
2. ↑ Mike Brown (23 August 2011). "Free the dwarf planets!". Mike Brown's Planets.