Back Endokriene stelsel Afrikaans Hormonsystem ALS Sistema endocrino AN جهاز الغدد الصماء Arabic অন্তঃস্ৰাৱী তন্ত্ৰ Assamese Sistema endocrín AST Эндокринаб система AV Endokrin sistemi Azerbaijani Эндокрин система Bashkir Enduokrėnėnė sėstema BAT-SMG
Endokrini sistem[1] je kontrolni sistem žlijezda sa unutrašnjim lučenjem. U endokrinim žlijezdama se pod uticajem informacija iz spoljašnje ili unutrašnje sredine sintetišu hormoni koji su u stvari odgovor na te informacije. Putem njih regulišu se mnoge aktivnosti kao što su: metabolizam, seksualne aktivnosti, rast, metamorfoza, količina vode i minerala u organizmu i dr. Pored endokrinih organa hormone luče i neke nervne ćelije – neurosekretorne ćelije. Hormoni se oslobađaju direktno u krv, limfu ili cerebrospinalnu tečnost , pošto ove žlijezde nemaju izvodne kanale,i na taj način dospevaju do ciljnih organa na koje dijeluju.
Žlijezde koje signaliziraju jedna drugoj u nizu često se nazivaju osovinom, kao što je osovina hipotalamus-hipofiza-nadbubrežna žlijezda. Pored navedenih specijaliziranih endokrinih organa, mnogi drugi organi koji su dio drugih tjelesnih sistema imaju sekundarne endokrine funkcije, uključujući kosti, bubrege, jetru, srce i gonade. Na primjer, bubrezi luče endokrini hormon eritropoetin. Hormoni mogu biti kompleksi aminokiselina, steroidi, eikozanoidi, leukotrieni ili prostaglandini.[2]
Endokrini sistem se može suprotstaviti i egzokrinim žlijezdama, koje luče hormone van tijela, i parakrinom signaliziranju između stanica na relativno maloj udaljenosti. Endokrine žlijezde nemaju kanale, vaskularne su i obično imaju intracelularne vakuole ili granule koje čuvaju njihove hormone. Nasuprot tome, egzokrine žlijezde, kao što su pljuvačne žlijezde, žlijezde znojnice i žlijezde unutar gastrointestinalnog trakta, imaju tendenciju da budu mnogo manje vaskularne i imaju kanale ili šuplji lumen.
Endokrine žlijezde kičmenjaka nastaju od ždrijelnog epitela (štitna žlijezda, grudna žlijezda), druge su u bliskoj vezi sa mozgom (hipofiza, epifiza), dok se treće razvijaju u oblasti bubrega (nadbubrežne žlijezde).
I neki drugi organi kao što su: jetra, gušterača, pojedini dijelovi crijeva, bubrezi, srce, polne žlijezde mogu također imati kao sporednu funkciju unutrašnje lučenje.
Proučavanje endokrinog sistema i njegovih poremećaja poznato je kao endokrinologija.[2]
- ^ "Anatomy of the Endocrine System". www.hopkinsmedicine.org (jezik: engleski). 19. 11. 2019. Pristupljeno 14. 6. 2022.
- ^ a b Marieb E (2014). Anatomy & physiology. Glenview, IL: Pearson Education, Inc. ISBN 978-0-321-86158-0.