Back Польша Abkhazian Polandia ACE Полшэ ADY Pole Afrikaans Polen ALS ፖላንድ Amharic Poland AMI Polonia AN Polaland ANG Polan ANN

Gwlad Pwyl

Gwlad Pwyl
Rzeczpospolita Polska
ArwyddairDychmyga! Edit this on Wikidata
Mathgwladwriaeth sofran, gwlad, gwlad sy'n ffinio gyda'r Môr Baltig, gwladwriaeth olynol Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlPolans, cae Edit this on Wikidata
PrifddinasWarsaw Edit this on Wikidata
Poblogaeth38,382,576 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 11 Tachwedd 1918 (gwladwriaeth sofran) Edit this on Wikidata
AnthemNid yw Gwlad Pwyl ar Ben Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethDonald Tusk Edit this on Wikidata
Cylchfa amserCET, UTC+01:00, UTC+2, Europe/Warsaw, CEST Edit this on Wikidata
NawddsantAdalbert o Brag, Stanislaus o Szczepanów Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Pwyleg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolCanolbarth Ewrop, Dwyrain Ewrop, yr Undeb Ewropeaidd, Ardal Economeg Ewropeaidd Edit this on Wikidata
Arwynebedd312,683 km² Edit this on Wikidata
GerllawY Môr Baltig, Afon Oder, Afon Neisse, Jizera, Divoká Orlice, Opava, Olza, Orava, Białka, Dunajec, Poprad, Afon Bug, Afon Vistula, Noteć Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaTsiecia, yr Almaen, Wcráin, Slofacia, Belarws, Lithwania, Rwsia Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52°N 19°E Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolCabined Gwlad Pwyl Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholSenedd Gwlad Pwyl Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth		Arlywydd Gwlad Pwyl Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethAndrzej Duda Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Prif Weinidog Gwlad Pwyl Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethDonald Tusk Edit this on Wikidata
Map
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$679,442 million, $688,177 million Edit this on Wikidata
Arianzłoty Edit this on Wikidata
Canran y diwaith3 ±2 canran Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant1.29 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.876 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Gweriniaeth yng nghanolbarth Ewrop yw Gweriniaeth Gwlad Pwyl (Rzeczpospolita Polska) neu Gwlad Pwyl (Polska). Mae'n ffinio ar Yr Almaen yn y gorllewin, Gweriniaeth Tsiec a Slofacia yn y de, Yr Wcráin a Belarws yn y dwyrain, a Lithwania a Rhanbarth Kaliningrad, sy'n rhan o Rwsia, yn y gogledd. Mae Gwlad Pwyl ar lan y Môr Baltig. Warszawa (Warsaw) yw'r brifddinas. Mae Gwlad Pwyl yn Yr Undeb Ewropeaidd ac yn aelod o NATO.

Mae Gwlad Pwyl yn ymestyn o'r traethau ar hyd y Môr Baltig yn y gogledd i fynyddoedd Sudetes a Carpatiau yn y de. Mae Lithwania a Rwsia (Oblast Kaliningrad) yn ffinio â'r wlad i'r gogledd-ddwyrain, Belarus a'r Wcráin i'r dwyrain, Slofacia a'r Weriniaeth Tsiec i'r de, a'r Almaen i'r gorllewin.[1]

Mae hanes gweithgaredd dynol ar bridd Gwlad Pwyl yn rhychwantu miloedd o flynyddoedd. Trwy gydol y cyfnod hynafol hwyr roedd ynddi wahanol ddiwylliannau a llwythau yn ymgartrefu ar wastadedd helaeth Canol Ewrop. Fodd bynnag, y Polaniaid Gorllewinol oedd yn dominyddu'r rhanbarth ac a roddodd eu henw i Wlad Pwyl. Gellir olrhain sefydlu gwladwriaeth Gwlad Pwyl i 966, pan gofleidiodd rheolwr paganaidd teyrnas Gristnogol a'i throsi'n wlad Babyddol. Sefydlwyd Teyrnas Gwlad Pwyl yn 1025 ac ym 1569 cadarnhaodd ei chysylltiad gwleidyddol hirsefydlog â Lithwania trwy arwyddo Undeb Lublin. Ffurfiodd yr undeb hwn y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd, un o'r mwyaf o ran maint a phoblogaeth drwy Ewrop yr 16eg a'r 17g gyda system wleidyddol ryddfrydol unigryw ac a fabwysiadodd gyfansoddiad modern cyntaf Ewrop, sef Cyfansoddiad 3 Mai 1791.[2][3][4]

Ar ddiwedd y 18g rhannwyd y wlad gan wladwriaethau cyfagos ond adenillodd ei hannibyniaeth ym 1918 gyda Chytundeb Versailles. Ar ôl cyfres o wrthdaro tiriogaethol, fe adferodd y wlad ei safle fel chwaraewr allweddol yng ngwleidyddiaeth Ewrop. Ym Medi 1939, cychwynnodd yr Ail Ryfel Byd gyda goresgyniad Gwlad Pwyl gan yr Almaen, ac yna'r Sofietiaid yn goresgyn Gwlad Pwyl yn unol â Chytundeb Molotov-Ribbentrop. Bu farw oddeutu chwe miliwn o ddinasyddion Gwlad Pwyl, gan gynnwys tair miliwn o Iddewon y wlad, yn ystod y rhyfel.[5] Fel aelod o'r Bloc Dwyreiniol, cyhoeddodd Gweriniaeth Pobl Gwlad Pwyl ar unwaith fod yn un o brif lofnodwyr Cytundeb Warsaw yng nghanol tensiynau byd-eang y Rhyfel Oer. Yn sgil digwyddiadau 1989, yn benodol trwy ymddangosiad a chyfraniadau’r mudiad undebol Solidarność, diddymwyd y llywodraeth gomiwnyddol ac ailsefydlodd Gwlad Pwyl ei hun fel gweriniaeth ddemocrataidd.

Mae Gwlad Pwyl yn farchnad ddatblygedig,[6] ac yn bŵer canol. Mae ganddi'r chweched economi fwyaf yn yr Undeb Ewropeaidd yn ôl CMC enwol a'r bumed fwyaf yn ôl CMC (PPP).[7] Mae ei safonau byw, diogelwch a rhyddid economaidd yn uchel iawn,[8][9][10] yn ogystal ag addysg brifysgol am ddim a system gofal iechyd cyffredinol effeithiol.[11][12] Mae gan y wlad 17 o Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO, 15 ohonynt yn ddiwylliannol.[13] Mae Gwlad Pwyl yn aelod-wladwriaeth yn Ardal Schengen, ac o'r Undeb Ewropeaidd, yr Ardal Economaidd Ewropeaidd, y Cenhedloedd Unedig, NATO, yr OECD, y Menter Tri Môr a Grŵp Visegrád.

  1. ↑ "Poland". 28 Chwefror 2017.
  2. ↑ Norman Davies, Europe: A History, Pimlico 1997, p. 554: Poland-Lithuania was another country which experienced its 'Golden Age' during the sixteenth and early seventeenth centuries.
  3. ↑ Piotr Stefan Wandycz (2001). The price of freedom: a history of East Central Europe from the Middle Ages to the present. Psychology Press. t. 66. ISBN 978-0-415-25491-5. Cyrchwyd 13 Awst 2011.
  4. ↑ Gehler, Michael; Steininger, Rolf (2005). Towards a European Constitution: A Historical and Political Comparison with the United States (yn Saesneg). Böhlau Verlag Wien. t. 13. ISBN 978-3-205-77359-7. Poland had actually managed to pass a first progressive constitution on 3, Mai 1795; this was Europes first written constitution.
  5. ↑ Tatjana Tönsmeyer; Peter Haslinger; Agnes Laba (2018). Coping with Hunger and Shortage under German Occupation in World War II. Springer. t. 188. ISBN 978-3-319-77467-1.
  6. ↑ "Poland promoted to developed market status by FTSE Russell". Emerging Europe. September 2018. Cyrchwyd 1 Ionawr 2021.
  7. ↑ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-06-04. Cyrchwyd 12 April 2019.
  8. ↑ "Human Development Indicators – Poland". Human Development Reports. United Nations Development Programme. 2020. Cyrchwyd 16 December 2020.
  9. ↑ "World's Safest Countries Ranked — CitySafe". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 April 2017. Cyrchwyd 14 April 2017.
  10. ↑ "Poland 25th worldwide in expat ranking". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-11-06. Cyrchwyd 14 April 2017.
  11. ↑ Administrator. "Social security in Poland". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Mawrth 2016. Cyrchwyd 24 April 2017.
  12. ↑ "Healthcare in Poland – Europe-Cities". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 April 2017. Cyrchwyd 24 April 2017.
  13. ↑ UNESCO World Heritage. "Poland". UNESCO World Heritage Centre. Cyrchwyd 29 Gorffennaf 2021.
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne