Back Ҭурқменисҭан Abkhazian Turkmènistan ACE Тыркуменыстан ADY Turkmenistan Afrikaans Turkmenistan ALS ቱርክመኒስታን Amharic Turkmenistan AMI Turkmenistán AN Turcmenistan ANG तुर्कमेनिस्तान ANP

Tyrcmenistan

Tyrcmenistan
Tyrcmenistan
Türkmenistan (Turkmeneg)
Mathgwladwriaeth sofran, gwlad dirgaeedig, gwlad Edit this on Wikidata
PrifddinasAshgabat Edit this on Wikidata
Poblogaeth6,117,933 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd13 Mai 1925 (Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Turkmen)
22 Awst 1990 (Annibyniaeth)
AnthemGaraşsyz, Bitarap, Türkmenistanyň Döwlet Gimni Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+05:00, Asia/Ashgabat Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Twrcmeneg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolCanolbarth Asia Edit this on Wikidata
Arwynebedd491,210 km² Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaCasachstan, Wsbecistan, Affganistan, Iran Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau39°N 60°E Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaetholCyngor Cenedlaethol Tyrcmenestan Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth		Arlywydd Tyrcmenestan Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethSerdar Berdimuhamedow Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Arlywydd Tyrcmenestan Edit this on Wikidata
Map
ArianManat newydd Tyrcmenestan Edit this on Wikidata
Canran y diwaith10 ±1 canran Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant2.301 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.745 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mae Tyrcmenistan yn wlad ddirgaeedig yng Nghanolbarth Asia. Ashgabat yw'r brifddinas a'r ddinas fwyaf. Mae'n un o'r chwe gwladwriaeth Tyrcig annibynnol. Gyda phoblogaeth o dros 7 miliwn (yn ôl y Llywodraeth,[1] Tyrcmenistan yw'r 35ain wlad fwyaf poblog yn Asia[2] ac mae ganddi'r boblogaeth isaf o weriniaethau Canolbarth Asia tra'n un o'r cenhedloedd mwyaf gwasgaredig ei phoblogaeth ar gyfandir Asia.[3]

Mae amcangyfrifon swyddogol o'r boblogaeth yn debygol o fod yn rhy uchel, o ystyried y dueddiad i ymfudo i ganfod gwaith.[4] [5] Yng Ngorffennaf 2021 adroddodd yr wrthblaid, yn seiliedig ar dair ffynhonnell ddienw annibynnol, fod poblogaeth Tyrcmenistan rhwng 2.7 a 2.8 miliwn, hynny yw, yn llai na Chymru.[6]

Mae'n ffinio â Casachstan i'r gogledd-orllewin, Wsbecistan i'r gogledd, dwyrain a gogledd-ddwyrain, Afghanistan i'r de-ddwyrain, Iran i'r de a'r de-orllewin a Môr Caspia i'r gorllewin.[7]

Cafwyd sawl ymerodraeth a diwylliant yma dros y canrifoedd.[8] Merv yw un o'r dinasoedd-gwerddon hynaf yng Nghanolbarth Asia,[9] ac roedd unwaith ymhlith dinasoedd mwya'r byd.[10] Roedd hefyd yn un o ddinasoedd mawr y byd Islamaidd ac yn arhosfan bwysig ar Ffordd y Sidan. Fe'i hunwyd gan Ymerodraeth Rwsia ym 1881 a chwaraeodd ran amlwg yn y mudiad gwrth-Bolsiefaidd yng Nghanolbarth Asia. Ym 1925, daeth Tyrcmenistan yn weriniaeth gyfansoddol o fewn yr Undeb Sofietaidd, gyda'r enw 'Gweriniaeth Sofietaidd Sofietaidd Tyrcmenaidd (Turkmen SSR)'; daeth yn annibynnol ar ôl diddymu'r Undeb Sofietaidd yn 1991.[8]

Mae'r wlad yn cael ei beirniadu'n hallt am ei diffyg hawliau dynol,[11][12] gan gynnwys ei chamdriniaeth o leiafrifoedd, a'i diffyg rhyddid y wasg a rhyddid crefyddol. Ers ei hannibyniaeth o'r Undeb Sofietaidd yn 1991, mae Tyrcmenistan wedi'i rheoli gan gyfundrefnau totalitaraidd gormesol: sef yr Arlywydd am Oes Saparmurat Niyazov (a elwir hefyd yn Türkmenbaşy/Türkmenbaşı sef "Bennaeth y Tyrcmeniaid") hyd ei farwolaeth yn 2006; Gurbanguly Berdimuhamedow, a ddaeth yn Arlywydd yn 2007 ar ôl ennill etholiad annemocrataidd; a'i fab Serdar, a enillodd yr etholiad arlywyddol dilynol yn 2022 mewn etholiad a ddisgrifiwyd gan arsylwyr rhyngwladol fel un "nad oedd yn rhydd nac yn deg"; mae bellach yn rhannu'r grym gwleidyddol gyda'i dad.[13][14][15]

Mae gan Tyrcmenistan y pumed cronfa fwyaf o nwy naturiol yn y byd.[16] Mae'r rhan fwyaf o'r wlad wedi'i gorchuddio gan Anialwch Karakum. Rhwng 1993 a 2019, derbyniodd ei dinasyddion drydan, dŵr a nwy naturiol a ddarparwyd gan y llywodraeth yn rhad ac am ddim.[17] Mae Tyrcmenistan yn wladwriaeth o fewn Sefydliad y Taleithiau Tyrcaidd, cymuned Türksoy ac yn aelod o'r Cenhedloedd Unedig.[18]

  1. ↑ "2022 Complete Population and Housing Census of Turkmenistan" (PDF). unece.org.
  2. ↑ "Asian Countries by Population (2024) - Worldometer". www.worldometers.info.
  3. ↑ "Turkmenian". Ethnologue (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 Ionawr 2021. Cyrchwyd 13 December 2020.
  4. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw :0
  5. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw meteo2
  6. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw :1
  7. ↑ Afanasiev (58b00667a5209), Vladimir (2021-01-21). "Deep-water friendship: Turkmenistan and Azerbaijan bury Caspian Sea hatchet". Upstream Online | Latest oil and gas news (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-04-07.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Turkmenistan" (yn en), The World Factbook (Central Intelligence Agency), 19 Hydref 2021, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/turkmenistan/, adalwyd 25 Hydref 2021
  9. ↑ "State Historical and Cultural Park "Ancient Merv"". UNESCO-WHC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 November 2020. Cyrchwyd 26 July 2020.
  10. ↑ Tharoor, Kanishk (2016). "Lost cities #5: how the magnificent city of Merv was razed – and never recovered". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Ebrill 2021. Cyrchwyd 26 July 2020. Once the world's biggest city, the Silk Road metropolis of Merv in modern Turkmenistan destroyed by Genghis Khan's son and the Mongols in AD1221 with an estimated 700,000 deaths.
  11. ↑ "Russians 'flee' Turkmenistan". BBC News. 20 Mehefin 2003. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Ebrill 2019. Cyrchwyd 25 November 2013.
  12. ↑ Spetalnick, Matt (3 November 2015). "Kerry reassures Afghanistan's neighbors over U.S. troop drawdown". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 Mawrth 2020. Cyrchwyd 23 August 2020.
  13. ↑ "As Expected, Son Of Turkmen Leader Easily Wins Election In Familial Transfer Of Power". RadioFreeEurope/RadioLiberty (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 Mawrth 2022. Cyrchwyd 28 Mawrth 2022.
  14. ↑ "Turkmenistan: Autocrat president's son claims landslide win". Deutsche Welle. 15 Mawrth 2022. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Mawrth 2022. Cyrchwyd 28 Mawrth 2022.
  15. ↑ "Turkmenistan's president expands his father's power". Associated Press. Ashgabat. 22 Ionawr 2023. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Ionawr 2023. Cyrchwyd 29 Ionawr 2023.
  16. ↑ "BP Statistical Review of World Energy 2019" (PDF). t. 30. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 26 December 2019. Cyrchwyd 13 December 2019.
  17. ↑ "Turkmen ruler ends free power, gas, water – World News". Hürriyet Daily News. 10 Hydref 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 July 2018. Cyrchwyd 15 July 2018.
  18. ↑ AA, DAILY SABAH WITH (2021-11-17). "'Turkmenistan's new status in Turkic States significant development'". Daily Sabah (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Chwefror 2022. Cyrchwyd 2022-02-23.
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne