Yr Ymerodraeth Rufeinig

yr Ymerodraeth Rufeinig

Math	cyfnod o hanes, gwlad ar un adeg
Enwyd ar ôl	Rhufain, Talaith Imperia
Prifddinas	Rhufain, Caergystennin, Ravenna, Milan, Rhufain
Poblogaeth	87,500,000 ±33000000
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Lladin, Hen Roeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Rhufain hynafol
Arwynebedd	5,957,000 km²
Yn ffinio gyda	Parthia
Cyfesurynnau	41.9°N 12.5°E
Gwleidyddiaeth
Cyfnod daearegol	y cynfyd clasurol
Corff deddfwriaethol	Senate of the Roman Empire
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	ymerawdwr Rhufain
Sefydlwydwyd gan	Augustus
Crefydd/Enwad	ardal o fewn Rhufain hynafol, eglwys wladwriaethol yr Ymerodraeth Rufeinig
Arian	Roman currency
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Yr Ymerodraeth Rufeinig (Lladin: Imperium Romanum) yw'r term a ddefnyddir am y cyfnod yn hanes y wladwriaeth Rufeinig a ddilynodd y Weriniaeth Rufeinig ac a barhaodd hyd y 5g OC yn y gorllewin, ac fel yr Ymerodraeth Fysantaidd hyd 1453 yn y dwyrain. Yn wahanol i'r Weriniaeth, lle'r oedd yr awdurdod yn nwylo Senedd Rhufain, llywodraethid yr ymerodraeth gan gyfres o ymerawdwyr, gyda'r Senedd yn gymharol ddi-rym. Awgrymwyd nifer o ddyddiadau gan haneswyr ar gyfer diwedd y weriniaeth a dechrau'r ymerodraeth; er enghraifft dyddiad apwyntio Iŵl Cesar fel dictator am oes yn 44 CC, buddugoliaeth etifedd Cesar, Octavianus ym Mrwydr Actium yn 31 CC, a'r dyddiad y rhoddodd y Senedd y teitl "Augustus" i Octavianus (16 Ionawr 27 CC).

Roedd Rhufain eisoes wedi meddiannu tiriogaethau helaeth yng nghyfnod y Weriniaeth; daeth yn feistr ar ran o Sbaen yn dilyn ei buddugoliaeth yn y rhyfel cyntaf yn erbyn Carthago, a dilynwyd hyn gan diriogaethau eraill. Cyrhaeddodd yr ymerodraeth ei maint mwyaf yn ystod teyrnasiad Trajan tua 177. Yr adeg honno roedd yr ymerodraeth yn ymestyn dros tua 5,900,000 km² (2,300,000 milltir sgwâr) o dir.

Rhannwyd yr ymerodraeth yn ddwy ran, yn y gorllewin a'r dwyrain, fel rhan o ddiwygiadau'r ymerawdwr Diocletian. Daeth yr ymerodraeth Rufeinig yn y gorllewin i ben yn 476 pan ddiorseddwyd yr ymerawdwr olaf, Romulus Augustus. Parhaodd yr ymerodraeth yn y dwyrain am bron fil o flynyddoedd wedi hyn fel yr Ymerodraeth Fysantaidd. Cafodd yr ymerodraeth Rufeinig ddylanwad enfawr ar y byd, o ran iaith, crefydd, pensaernïaeth, athroniaeth, cyfraith a llywodraeth; dylanwad sy'n parhau hyd heddiw.