Hizkuntza malgukari

Hizkuntza malgukariak, lehen hizkuntza flexiboak^[1] deituak, flexio morfologikoa duen hizkuntza sintetiko mota bat dira, morfemak fusionatzeko joera dutenak. Hau da, hizkuntza malgukarien ezaugarria da hitzen flexioaren bidez informazio asko sartzea, normalean hizkiak erantsiz. Hizkuntza flexiboen barruan, hizkuntza malgukariak hizkuntza eranskarietatik bereizten dira, flexiorako morfema gutxiago erabiltzen dituztelako, horiek urtzeko duten joeragatik. Horrela, morfema berak aldi berean hainbat morfema teorikoren papera betetzen du.

Tipologiaren arabera, hizkuntza-klaseen arteko aldeak ez dira absolutuak, mailakoak baizik. Horri dagokionez, adibidez, esan daiteke latin klasikoa gaztelania baino malguagoa zela, eta, aldi berean, ingelesa baino malguagoa.

Hizkuntza malgukarietan, hizki batek bi kategoria gramatikal edo gehiago islatzen ditu sinkretikoki. Adibidez, gaztelaniazko aditzetan, -mos bukaerak 1. pertsonaren forma bat dela eta plurala ere badela adierazten du; beraz, morfo bakar batek pertsonaren morfema eta zenbakiarena biltzen ditu. Latinez, -ōrum adjektiboen flexio-atzizkiak kasu genitiboa adierazten du, bai eta zenbaki plurala ere, bai eta genero lehentasunez maskulinoa edo neutroa ere (beraz, atzizki bakar batek aldi berean hiru kategoria islatzen ditu).

Flexiorik ez duten edo flexio gutxi izateko joera duten hizkuntzak hizkuntza isolatzaileak dira (batzuetan hizkuntza analitikoak ere esaten zaie). Bi hizkuntza mota horien arteko kontrastearen adibide on bat antzinako ingelesa da, flexiboa, eta gaur egungo ingelesa, askoz ere analitikoagoa.

Beste hizkuntza mota batzuk, ezaugarri morfosintaktikoen arabera, hizkuntza polisintetikoak dira, morfema askoko hitz luzeak osatzen dituztenak, eta, oro har, eransketa deritzona ahalbidetzen dutenak, hau da, hitzak beste hitz batzuen barruan sartzea esaldi bat osatzean; adibidez, aditz konjugatu batek bere barnean zuzeneko osagarria eramatea.

1. ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2011]