Otto von Bismarck

«Bismarck» orriak hona dakar. Korazatuari buruzko artikulua hau da: «Bismarck korazatua»

Otto von Bismarck
Irudi gehiago
Ahotsa
commerce minister (en) 1880ko irailaren 15a - 1890 Prusiako Ministro-Presidentea 1873ko azaroaren 9a - 1890eko martxoaren 20a ← Albrecht von Roon (en) - Leo von Caprivi → Alemaniar Inperioko Kantzilerra 1871ko martxoaren 21a - 1890eko martxoaren 20a - Leo von Caprivi → Iparraldeko Alemaniar Konfederazioko Kantziler 1867ko uztailaren 1a - 1871ko martxoaren 21a Kanpo Harremanetarako ministro 1862ko urriaren 8a - Prusiako Ministro-Presidentea 1862ko irailaren 22a - 1873ko urtarrilaren 1a ← Prince Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen (en) - Albrecht von Roon (en) → envoy (en) 1862ko maiatzaren 22a - 1862ko irailaren 22a envoy (en) 1859ko urtarrilaren 29a - 1862ko maiatzaren 22a ambassador to the German Confederation (en) 1851ko uztailaren 15a - Legationsrat (en) 1851ko maiatzaren 8a - member of the Prussian Second Chamber (en) 1849 - parlamentari 1847ko maiatzaren 11 - Dijkgraaf (en) 1846 - Referendar (en) 1837 - 1838 Referendar (en) 1836 - 1837 auscultator (en) 1835 - 1836 Alemaniar Inperioko Reichstageko kidea Prusiako Loren Ganberako kidea
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Otto Eduard Leopold von Bismarck
Jaiotza	Schönhausen, 1815eko apirilaren 1a
Herrialdea	Prusiako Erresuma  Alemaniar Inperioa
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Friedrichsruh (en) , 1898ko uztailaren 30a (83 urte)
Hobiratze lekua	Bismarck Mausoleum (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: respiratory arrest (en)
Familia
Aita	Ferdinand von Bismarck
Ama	Wilhelmine Luise Mencken
Ezkontidea(k)	Johanna von Puttkamer  (1847ko uztailaren 28a -
Seme-alabak	ikusi Marie von Bismarck (en) Wilhelm von Bismarck Herbert von Bismarck
Haurrideak	ikusi Malwine von Bismarck Bernhard von Bismarck
Leinua	House of Bismarck (en)
Hezkuntza
Heziketa	Friedrich-Wilhelms-Gymnasium (en) 1832) Plamannsche Erziehungsanstalt (en) (1821 - 1827) Evangelisches Gymnasium zum Grauen Kloster (en) (1827 - Göttingengo Unibertsitatea (1832ko maiatzaren 10a - 1833ko irailaren 11) : legal science (en) Frederiko Gilen Unibertsitatea (1834ko maiatzaren 10a - 1835eko martxoaren 25a) : legal science (en) Königliche Staats- und landwirtschaftliche Akademie Eldena (en) (1838 - 1839) : nekazaritza
Hizkuntzak	ingelesa frantsesa alemana
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, diplomazialaria, legelaria, ofizierra, idazlea eta volunteer serving one year (en)
Parte-hartzailea Duel Vincke c/a Bismarck (en)
Lantokia(k)	Berlin Friedrichsruh (en)  eta Warcino (en)
Enplegatzailea(k)	Q2652174  (1835 -  1836)
Lan nabarmenak	ikusi Gedanken und Erinnerungen (en)
Jasotako sariak	ikusi Lifesaving Medal Order of the Crown Order of the Black Eagle  (1864ko azaroaren 21a) Supreme Order of Christ Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna Order of St. Andrew Order of Saint Alexander Nevsky Order of Ludwig I Royal Order of the Seraphim Order of the Most Holy Annunciation honorary citizen of Bonn Order of Wilhelm I : Gilen II.a Alemaniakoa  (1896ko urtarrilaren 18a) Grand Cross of the Order of the Immaculate Conception of Vila Viçosa Order of Saint Stanislaus, 1st class honorary doctor of the University of Giessen Knight Grand Cross in the Order of the Netherlands Lion  (1869ko apirilaren 16a) honorary citizen of Coburg  (1895) honorary citizenship : Spira  (1895eko otsailaren 27a)
Kidetza	Corps Hannovera Göttingen Academy of Science for Public Utility (en) Union-Klub (en) Parliament of the Erfurt Union (en)
Zerbitzu militarra
Gradua	Generaloberst (en) general field marshal (en) teniente
Parte hartutako gatazkak	Frantzia-Prusia Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	luteranismoa
Alderdi politikoa	hautagai independente

Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, Bismarckeko printzea eta Lauenburgoko dukea, alemanez: Otto Fürst von Bismarck, Graf von Bismarck-Schönhausen, Herzog zu Lauenburg, ahoskatua: /ˈɔtoː fɔn ˈbɪsmaʁk/^ⓘ), Otto von Bismarck izenez ezagunagoa (Schönhausen, 1815eko apirilaren 1a - Friedrichsruh^[1], 1898ko uztailaren 30a), prusiar-alemaniar politikaria izan zen, bere Realpolitiken bitartez Alemaniaren bateratzea lortu zuena.

Otto von Bismarck Alemania bateratzearen egilea eta nazioarteko harremanen funtsezko figuretako bat izan zen XIX. mendearen bigarren erdian. Bere bizitzako azken urteetan, «Burdinazko Kantzilerra» ezizena eman zitzaion, bere helburu politikoak lortzeko zuen determinazioagatik^{[Oh 1]}, batez ere, Alemaniar Inperioaren nagusitasuna eta segurtasuna ziurtatuko zuen nazioarteko aliantzen sistema bat sortu eta mantentzeko^[1].

Zuzenbidea ikasi zuen, eta, 1835etik aurrera, Berlingo eta Akisgraneko epaitegietan lan egin zuen. Hiru urte geroago, jarduera hori utzi, eta bere lurralde-jabetzak zaintzera eman zuen denbora^[2].​ 1847an, Prusiako parlamentuan sartu zen^[2], eta, handik gutxira, hegal kontserbadorearen buru bihurtu zen^[2].​ Gogor egin zion aurre 1848ko matxinadari, eta garai hartan hasi zen bere helburu politiko nagusia izango zena zehazten: Alemaniaren bateratzea eta Reicharen sorrera, autoritarismoz eta parlamentuen aurkako aginduetatik abiatuta^[3].​ 1862an, Prusiako ministro-presidente izendatu ondoren, erreforma militar garrantzitsu bati ekin zion, eta, horri esker, armada boteretsu bat lortu zuen Alemania bateratzeko planak aurrera eramateko.

1864an, Lauenburgeko, Schleswigeko eta Holsteingo dukerriak kendu zizkion Danimarkari, eta, bi urte geroago, Austriako gerraren ondoren, Hessen, Frankfurt, Hannover eta Nassau^[4] anexionatu zituen. Horren ondorioz, Iparraldeko Alemaniar Konfederazioa sortu zen, Bismarck kantziler zela^[5]. Azkenik, Frantziaren aurkako gerrak, beste estatu batzuen artean, Bavaria atxikitzea ekarri zuen, eta, 1871n, Alemaniako Bigarren Inperioa aldarrikatu zen Parisko Versallesko Jauregian^[6]. Bismarck Prusiako ministro-presidente eta kantziler bihurtu zen^[6]. Boterean iraun zuen hemeretzi urteetan, politika kontserbadoreari eutsi zion: hasieran, katolikoei eta sozialdemokraziari aurre egin zien^[1]. Italiarekin eta Austria-Hungariarekin, Aliantza Hirukoitzaren antolatzailea ere izan zen, 1882an Frantzia bakartzeko sortua.

Bismarcken barne-politika^[7] botere-erregimen autoritario batean oinarritu zen, nahiz eta itxura konstituzionala eta erdi mailako klaseak neutralizatzeko sufragio unibertsala ezarri (1871ko konstituzio federala). Hasieran, liberalekin, koalizioan gobernatu zuen, Eliza katolikoaren eragina indargabetzea (Kulturkampf) eta lur-jabe handien interesen aldeko politika ardatz hartuta politika ekonomiko aske baten bidez^[1]; 1879an, liberalak alde batera utzi, eta Zentro Katoliko alderdiarekin bat egin zuen, Alemaniako industria-hazkundea bultzatzeko jarrera protekzionistak hartuz^[1]. Bigarren garai horretan, Alemaniako langile mugimendua geldiarazten saiatu zen, Lege Antisozialistak onartuz legez kanpo utzi zuena, eta, aldi berean, langileria erakartzen saiatu zen garaiko gizarte legedi aurreratuenarekin^[1].

Atzerri-politikari dagokionez^[7], zuhur jokatu zuen Alemaniaren bateratze konkistatu berria sendotzeko: alde batetik, aliantza diplomatikoen sare bat sortu zuen (Austria, Errusia eta Italiarekin) Frantzia isolatzeko, hark errebantxa har zezakeela eta^[8];​ bestetik, Alemania gainerako europar potentziek zekartzaten zurrunbilo inperialistatik aldenduta eduki zuen. Hain zuzen ere, ibilbide kolonialaren aurrean izandako ardura hori izan zen Gilen II.a enperadore berriarekin (1888-1918) aurrez aurre jarri zuena, Alemaniaren igoera itsasoz haraindiko inperioa handitzearen alde baitzegoen, eta, 1890ean, gai horrek Bismarck erortzea eragin zuen. 1888an tronura igo zen Gilen II.a enperadorearen babesik gabe, 1890ean, Bismarckek dimisioa aurkeztu zuen, eta landa aldera joan zen bizitzera.

1. ↑ ^{a b c d e f} Mommsen, Wilhelm, “Introducción”..., pág. 7.
2. ↑ ^{a b c} Richter, Werner, “Prólogo de un luchador”..., pág. 9.
3. ↑ Lerman, Katharine Anne, “Resumen de su vida”..., pág. 7.
4. ↑ Pflanze, Otto, “La unificación de Alemania”, pág. 233.
5. ↑ Pflanze, Otto, “El nuevo estado”, pág. 245
6. ↑ ^{a b} Pflanze, Otto, “La gran Alemania”, pág. 262.
7. ↑ ^{a b} Biografías y Vidas. Otto von Bismarck. .
8. ↑ Pflanze, Otto, “El balance del poder”, pág. 337

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "Oh", but no corresponding <references group="Oh"/> tag was found