Salvador Allende

Salvador Allende
Irudi gehiago
Txileko lehendakaria 1970eko azaroaren 3a - 1973ko irailaren 11 ← Eduardo Frei Montalva - Txileko Gobernuko Biltzarra → Txileko senatuko presidentea 1966ko abenduaren 27a - 1969ko maiatzaren 15a ← Tomás Reyes Vicuña (en) - Tomás Pablo (en) → Txileko senataria 1945eko maiatzaren 15a - 1970eko azaroaren 3a ← Luis Ambrosio Concha Rodríguez (en) - Adonis Sepúlveda Acuña (en) → Txileko Alderdi Sozialistako idazkari nagusi 1943 - 1944 ← Marmaduke Grove (en) - Bernardo Ibáñez Águila (en) → Txileko Osasun ministroa 1939ko abuztuaren 28a - 1942ko apirilaren 2a deputy of Chile (en) 1937ko maiatzaren 15a - 1939ko abuztuaren 28a
Bizitza
Jaiotza	Santiago, 1908ko ekainaren 26a
Herrialdea	Txile
Heriotza	Santiago, 1973ko irailaren 11 (65 urte)
Hobiratze lekua	Santiagoko hilerri nagusia Viña del Mar
Heriotza modua	suzko arma bidezko suizidioa: bala zauria
Familia
Aita	Salvador Allende Castro
Ama	Laura Gossens Uribe
Ezkontidea(k)	Hortensia Bussi (en)  (1940ko martxoaren 17a -  1973ko irailaren 11)
Seme-alabak	ikusi María Isabel Allende (en) Beatriz Allende
Haurrideak	ikusi Laura Allende (en)
Familia	ikusi Isabel Allende (iloba txiki) Maya Fernández (en) (biloba)
Leinua	Allende familia
Hezkuntza
Heziketa	Txileko Unibertsitatea : medikuntza Instituto Nacional General José Miguel Carrera (en) bigarren hezkuntza Q5975059 lehen hezkuntza Q5391867 lehen hezkuntza Q5975072 bigarren hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania Gaztelako gaztelania ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, medikua, zirujaua eta Txileko lehendakaria
Lantokia(k)	Santiago
Jasotako sariak	ikusi José Martí ordena Augusto César Sandinoren ordena Bakearen Lenin Saria Grand Cross of the Order Bernardo O'Higgins Grand Cross of the Order of Merit Order of the Companions of O. R. Tambo
Izengoitia(k)	Chicho
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Txileko Alderdi Sozialista

Salvador Guillermo Allende Gossens (Valparaiso, 1908ko ekainaren 26a – Santiago, 1973ko irailaren 11) Txileko presidentea izan zen 1970eko urriaren 24tik 1973ra arte. Munduan, demokratikoki aukeratutako lehen presidente marxista izan zen. Familia euskal jatorrikoa zuen.^[1][2]

Medikuntzan graduatu zen 1933an, Santiagon. 1938an, Osasun Ministro izendatu zuten Pedro Aguirre Cerdaren gobernuan.

Senataria izan zen 1945etik 1969ra arte. 1970eko azaroaren 3an, presidente izendatu zuten, Unidad Popular (UP) alderdiarekin —alderdi sozialista, komunistak eta zentrokoak biltzen zituen koalizioarekin^[3]— hauteskunde demokratikoak irabazi ondoren.

Ideologikoki marxista zen, baina Txileko sozialismorako bidea aldarrikatzen zuen: sozialismoaren ezarpena Txilen, baina, beti ere, bide demokratikoekin^[3]. Haren agintaritzan, hainbat fabrika handi nazionalizatu edo langileei eman zizkien: ekoizpena izugarri handitu zen; osasunak hobera jo zuen, eta langileen lan egoera sakonki hobetu zen.

Nazioartean, harremanak izan zituen SESBekin, baina, haren politikarekin, kritikoa izanik. Bestetik, Kubarekin harreman politiko estuak izan zituen, Fidel Castroren erregimenarekin hain zuzen ere.

1973ko irailaren 11n, Augusto Pinochet jeneralak estatu-kolpea eman zuenean, La Moneda presidente-jauregia setiatu zuen: horren ondorioz, Allendek bere buruaz beste egin zuen egun hartan, ez baitzegoen prest estatu kolpearen aurrean damutzera.^[4] Pinochetek Nixon (Estatu Batuetako presidentea) administrazioaren eta CIAren laguntza zuzena jaso zuen herriaren nahia zapaltzeko^[5].

Isabel Allende idazlea haren loba da.

1. ↑ Vial. 1-Allende, Fidel y el Che: destinos paralelos 18-19. orr.
2. ↑ Madariaga Garcés, Ainara. (2005eko ekaina). (PDF) Imaginarios vascos desde Chile. EHU, 80 or..
3. ↑ ^{a b} Hermosilla, Gotzon. (2013-09-08). «Zumardiak odolustu ziren» Berria.^{[Betiko hautsitako esteka]}
4. ↑ Berria. «Allendek bere buruaz beste egin zuela ebatzi du Txilek» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-09-11).
5. ↑ Ad Hoc Interagency Working Group on Chile. (1970-12-4). Memorandum for Mr. Henry Kissinger. Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Saila.