Rotari

Ròtari (en latì: Rotharius) (Brèsa 606 — ??? 652) l'è stat en rè dei Longobàrcc. El vignìa de la cazàda dei Arodingi e prìma de éser rè l'ìa Dùca de Brèsa.

L'è nat söl tròno reàl come söcesùr de Arioaldo, ariàno compàgn de lü, e l'è stat giü dei monàrchi longobàrcc piö enèrgich. Fredegario el cönta^[1] che, al prensépe del sò régn el g'harès fat copà divèrsi nòbii che se refüdàa de stà ai sò ùrdegn, e che 'ndèl sò sfórs per matègner la pàce l'ìa 'n grant rigurùs.^[2]

Ròtari 'l g'ha cunquistàt Gènova endèl 641, e 'l rèst de la Ligüria bizantina endèl 643. El g'ha cunquistàt töcc i óter teretóre bizantì che restàa 'ndèla bàsa Pianüra Padàna, inclùzo Oderzo (Opitergium). Segónt el Pàol Diàcon, "Ròtari el g'ha cunquistàt isé töte le cità dei romàni sitüàde sö la còsta, de Luni en Toscana, 'nfìna a le frontiére dei Franchi."^[3][2]

Con chèste cunquìste isé velóci, de töta l'Itàlia del Nòrt el g'ha lasàt ai Bizantì apéne i teré palüdùs entùren a Ravenna. L'ezàrca de Ravenna Plato, el g'ha pröàt a recüperà en pó de teretóre, ma 'l sò ezèrcit l'è stat batìt de chèl de Ròtari endèl 642, sö le spónde del fiöm Scultenna (encö ciamàt Panaro), de le bànde de Mòdena, e 8000 dei sò òm i sarès mórcc.^[2]

L'at piö cunusìt de Ròtari l'è stat la cumpilasiù de chèl che vé ciamàt Edit de Ròtari (Edictum Rothari), che 'l g'ha reprezentàt la prìma primeira cudufucasiù scriìda del dirìt longobàrt (scriìt en latì), e 'l g'ha reünìt 'na asembèa tìpica dei longobàrcc, che i ciamàa gairethinx, per confermà chèsta cumpilasiù nöa e migliuràda de le sò tradisiù antìche. Le légi cuntignìde endèl Edit le se aplicàa apéne ai longobàrcc; i latì i nàa 'n nacc a éser regolàcc del dirìt romàno, apò a 'ndèle giürisdisiù longobàrde.^[2]

Ròtari l'è mort endèl 652 e 'l sò pòst l'è stat ciapàt de sò fiöl Rodoaldo. L'è stat sotràt a Pavìa, endèla bazìlica de San Gioàn Batésta^[4].

1. ↑ Crònica, 71.
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} German Tribes (vizitàt ai 28 de bril del 2012)
3. ↑ IV.xlv
4. ↑ L'identificasiù de la «bazìlica de San Gioàn Batésta» regordàda de Pàol Diàcon (IV, 47) l'è ogèt de discusiù: gh'è chi che 'l pènsa che se tràte piötòst de la céza omònima de Mónza e chi, 'nvece, chi che dis che 'l sarès stat sotràt a Pavia, capital del Régn, endèla bazìlica fondàda de la fiöla de Agilulfo e Teodolinda e moér de Ròtari, Gundeperga. Cfr. Lida Capo, Comènt a Pàol Diòcon, Stória dei Longobarcc, p. 526.