Myanmar

Myanmar Birliği Cumhuriyeti ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌ (Birmanca) Pyihtaungsu Thamada Myanma Naingngantaw
Bayrak Arma
Millî marş Kaba Ma Kyei ("Dünyanın Sonuna Kadar")
Başkent	Nepido
En büyük şehir	Yangon
Resmî dil(ler)	Birmanca
Tanınan bölgesel dil(ler)	Kaçince Kayahça Karence Chin Monca Arakanca Şanca
Etnik gruplar (2018[1])	68% Birmanlar 9% Şanlar 7% Karenler 4% Arakanlılar 3% Çinliler 2% Hintler 2% Monlar 5% diğer
Resmî din	Budizm[2]
Demonim	Burmalı[3]
Hükûmet	Askeri cunta altında üniter meclisten bağımsız parlamenter anayasal cumhuriyet
• Devlet İdare Konseyi Başkanı Min Aung Hlaing • Devlet İdare Konseyi Başkan Yardımcısı Soe Win • Devlet Başkanı Myint Swe (vekil)
Yasama organı	Birlik Meclisi
• Üst meclis	Milliyetler Meclisi
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
Kuruluş
• Pyu şehir devletleri y. MÖ 180 • Pagan Krallığı 23 Aralık 849 • Toungoo Hanedanı 16 Ekim 1510 • Konbaung Hanedanı 29 Şubat 1752 • Britanya tarafından ilhak 1 Ocak 1886 • Britanya Birmanyası'nın bağımsızlığı 4 Ocak 1948 • 1. darbe 2 Mart 1962 • "Burma"dan "Myanmar"a isim değişikliği 18 Haziran 1989 • Cumhuriyetin restorasyonu 30 Mart 2011 • 2. darbe 1 Şubat 2021
Yüzölçümü
• Toplam	678.500 km2 (40.)
• Su (%)	3,06
Nüfus
• 2017 sayımı	53.582.855[4] (26.)
• Yoğunluk	76/km2 (125.)
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	355 milyar $[5] (51.)
• Kişi başına	6.707 $[5] (128..)
GSYİH (nominal)	2019 tahminî
• Toplam	66 milyar $[5] (72.)
• Kişi başına	1.245 $[5] (155.)
Gini (2015)	38.1[6] orta
İGE (2019)	0.583[7] orta · 147.
Para birimi	Kyat (mmK)
Zaman dilimi	UTC+6:30 (MMT)
Telefon kodu	+95
İnternet alan adı	.mm

Myanmar (Birmanca: မြန်မာ, Myanma), resmî adıyla Myanmar Birliği Cumhuriyeti, diğer isimleriyle Burma (Birmanca: ဗမာ, Bama) ya da Birmanya, Güneydoğu Asya'da bir ülkedir. Kuzeybatıda Bangladeş ve Hindistan, kuzeydoğuda Çin, doğuda Laos, güneydoğuda Tayland ile komşudur. Güney ve güneybatıda Andaman Denizi ve Bengal Körfezi'ne kıyısı vardır. Myanmar Güneydoğu Asya anakarasındaki en büyük, Asya genelinde ise 10. büyük ülkedir. 2017 verilerine göre nüfusu 54 milyondur.^[4] Başkenti Nepido, en büyük şehri Yangon'dur.^[8]

Myanmar'daki ilk uygarlıklar Yukarı Myanmar'da Tibet-Birman dillerini konuşan Pyu şehir devletleri ile Aşağı Burma'da Mon krallıklarıdır.^[9] 9. yüzyılda Birmanlar yukarı İravadi vadisine geldiler ve 1050'lerde Pagan Krallığı'nın kurulmasıyla Birman dili, kültürü ve Theravada Budizm'i ülkeye hakim oldu. Pagan Krallığı Moğol istilaları sonucu dağıldı ve birbiriyle çatışan gruplar ortaya çıktı. 16. yüzyılda Toungoo hanedanı ülkeyi birleştirdi ve Güneydoğu Asya tarihinin en büyük imparatorluğunu kurdu.^[10] 19. yüzyıl başlarında Konbaung hanedanı ülkede hakimiyet kurdu, Manipur ve Assam kısa bir dönem kontrol altına alındı. Britanyalı East India Company 19. yüzyılda gerçekleşen üç İngiliz-Birman Savaşı sonucunda yönetimi ele geçirdi ve ülke Britanya sömürgesi oldu. II. Dünya Savaşı'nda Japon işgaline uğradı, 1945'te Müttefiklerce geri alındı. 1948'de bağımsızlık verildi. 1962'deki bir askerî darbenin ardından Burma Sosyalist Program Partisi altında bir askerî diktatörlük haline geldi.

Bağımsızlık yılları boyunca Myanmar sayısız etnik grup arasında yaşanan gerilimlere ve 70 yılı aşan bir süredir devam eden yakın tarihin en uzun iç savaşlardan birine sahne oldu.^[11] Bu süre içinde Birleşmiş Milletler ve bazı diğer örgütler sürekli ve sistematik insan hakları ihlalleri bildirdiler.^[12] 2010 genel seçimlerinin ardından 2011'de askerî cunta resmen feshedildi ve sivil bir hükûmet iktidara geldi. Bu el değiştirme ve Ang San Su Çi ile diğer siyasi mahkûmların serbest bırakılması, ülkenin insan hakları karnesini iyileştirdi. Dış ilişkilerde de ilerlemeler yaşandı, ülkeye uygulanan ekonomik yaptırımlar gevşetildi ve ticaret kolaylaştı.^[13] Ancak hükûmetin azınlıklara yönelik tutumu ile etnik ve dini çatışmalara sert müdahaleleri eleştiri konusu olmaya devam etti.^[14] 2015 seçimlerinde Ang San Su Çi'nin partisi çift meclisli parlamentonun her iki kanadında çoğunluğu elde etti. Halen ülke üzerinde etkin bir gücü bulunan Myanmar ordusu 1 Şubat 2021'de bir askerî darbe gerçekleştirerek yönetimi ele geçirdi.^[15]

Myanmar Doğu Asya Zirvesi, Bağlantısızlar Hareketi, ASEAN ve BIMSTEC üyesidir. Eski bir Britanya sömürgesi olmasına rağmen İngiliz Milletler Topluluğu üyesi değildir. Ülke yeşim ve diğer değerli taşlar, petrol, doğal gaz ve diğer doğal kaynaklar bakımından zengindir. Ayrıca çevresindeki ülkelere kıyasla yenilenebilir enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir.^[16] 2013'te nominal GSYİH 56,7 milyon dolar, satın alma gücü paritesine göre 221,5 milyar dolardır.^[17] Myanmar dünyanın ekonomik olarak en eşitsiz ülkelerindendir, ekonomimin büyük bölümü askeri hükûmetin destekçileri tarafından kontrol edilmektedir.^[18] 2020 İnsani Gelişme Endeksi'nde 147. sıradadır.^[7]

1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017. 
2. ^ "Myanmar's Constitution of 2008" (PDF). constituteproject.org. 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2017. 
3. ^ "ACT Health Community Profile, pg. 1" (PDF). Multicultural Health Policy Unit. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2018. 
4. ^ ^{a b} "Myanmar Population (2018) – Worldometers". worldometers.info. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021. 
5. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
6. ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019. 
7. ^ ^{a b} Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020. 
8. ^ "Burma". The World Factbook. U.S. Central Intelligence Agency. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. 
9. ^ O'Reilly, Dougald JW (2007). Early civilizations of Southeast Asia. United Kingdom: Altamira Press. ISBN 978-0-7591-0279-8. 
10. ^ Lieberman, p. 152
11. ^ "Myanmar: ending the world's longest-running civil war - Pittsburgh Post-Gazette". web.archive.org. 25 Ağustos 2013. 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. 
12. ^ "Burma". Human Rights Watch. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. "Myanmar Human Rights". Amnesty International USA. 29 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. "World Report 2012: Burma". Human Rights Watch. 22 Ocak 2012. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
13. ^ Madhani, Aamer (16 Kasım 2012). "Obama administration eases Burma sanctions before visit". USA Today. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. Fuller, Thomas; Geitner, Paul (23 Nisan 2012). "European Union Suspends Most Myanmar Sanctions". The New York Times. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. 
14. ^ Greenwood, Faine (27 Mayıs 2013). "The 8 Stages of Genocide Against Burma's Rohingya | UN DispatchUN Dispatch". Undispatch.com. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2014. "EU welcomes "measured" Myanmar response to rioting". Reuters. 11 Haziran 2012. 6 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. "Q&A: Communal violence in Burma". BBC. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013. 
15. ^ "Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi" (İngilizce). BBC News. 1 Şubat 2021. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
16. ^ Vakulchuk, Roman; Kyaw Kyaw Hlaing; Edward Ziwa Naing; Indra Overland; Beni Suryadi and Sanjayan Velautham (2017). Myanmar’s Attractiveness for Investment in the Energy Sector. A Comparative International Perspective. Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of Strategic and International Studies (MISIS) Report. p. 8.
17. ^ "Burma (Myanmar)". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. 29 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021. 
18. ^ Eleven Media (4 Eylül 2013). "Income Gap 'world's widest'". The Nation. 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014. McCornac, Dennis (22 October 2013). "Income inequality in Burma". Democratic Voice of Burma. 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014.