Back Мианма Abkhazian Myanmar ACE Бирмэ ADY Mianmar Afrikaans Myanmar ALS ምየንማ Amharic Burma AMI Birmania AN Burma ANG म्याँमार ANP
|
Cộng hòa Liên bang Myanmar
|
|
|---|---|
Tên bản ngữ
| |
.svg) Vị trí của Myanmar (xanh) trên thế giới. | |
![Vị trí của Myanmar (xanh) ở ASEAN (xám đậm) – [Chú giải]](view_html.php?sq=Facebook&lang=vi&q=T%E1%BA%ADp_tin:Location_Burma_(Myanmar)_ASEAN.svg) | |
| Tổng quan | |
| Thủ đô | Naypyidaw[a] 20°29′B 96°6′Đ / 20,483°B 96,1°Đ |
| Thành phố lớn nhất | Yangon[b] |
| Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Miến Điện |
| • Ngôn ngữ địa phương | |
| Văn tự chính thức | Chữ Miến Điện |
| Sắc tộc | |
| Tôn giáo chính (2014)[4] | |
| Tên dân cư |
|
| Chính trị | |
| Chính phủ | Chính phủ lâm thời đại nghị đơn nhất dưới chế độ quân quản |
• Quyền Tổng thống | Myint Swe |
| Min Aung Hlaing | |
| Soe Win | |
| Lập pháp | Quốc hội Liên bang |
| Viện Quốc gia | |
• Hạ viện | Viện Dân biểu |
| Lịch sử | |
| Hình thành | |
| k. 180 TCN | |
| 23 tháng 12 năm 849 | |
| 16 tháng 10 năm 1510 | |
| 29 tháng 2 năm 1752 | |
| 1 tháng 1 năm 1886 | |
| 4 tháng 1 năm 1948 | |
• Đảo chính, bắt đầu chế độ quân quản | 2 tháng 3 năm 1962 |
• Đổi tên từ "Miến Điện" sang "Myanmar" | 18 tháng 6 năm 1989 |
| 29 tháng 5 năm 2008 | |
| 30 tháng 3 năm 2011 | |
• Đảo chính, tái lập chế độ quân quản | 1 tháng 2 năm 2021 |
| Địa lý | |
| Diện tích | |
• Tổng cộng | 676.578 km2 (hạng 39) 261.227 mi2 |
• Mặt nước (%) | 3,06 |
| Dân số | |
• Ước lượng 2021 | 55.294.979[5] (hạng 26) |
• Điều tra 2017 | 53.582.855[6] |
• Mật độ | 80/km2 (hạng 101) 207,2/mi2 |
| Kinh tế | |
| GDP (PPP) | Ước lượng 2020 |
• Tổng số | 276 tỷ đô la Mỹ[7] (hạng 55) |
| 5.179 đô la Mỹ[7] (hạng 133) | |
| GDP (danh nghĩa) | Ước lượng 2020 |
• Tổng số | $71 tỷ đô la Mỹ[7] (hạng 69) |
• Bình quân đầu người | 1.333 đô la Mỹ[7] (hạng 154) |
| Đơn vị tiền tệ | Kyat (K) / ကျပ် (MMK) |
| Thông tin khác | |
| Gini? (2017) |  30,7[9]trung bình |
| FSI? (2020) | 94,0[10] báo động · hạng 22 |
| HDI? (2019) |  0,583[11]trung bình · hạng 147 |
| Múi giờ | UTC+06:30 (MMT) |
| Cách ghi ngày tháng | dd-mm-yyyy (ngày-tháng-năm) |
| Điện thương dụng | 230 V–50 Hz[8] |
| Giao thông bên | phải |
| Mã điện thoại | +95 |
| Mã ISO 3166 | MM |
| Tên miền Internet | .mm |
_-_MMR_-_UNOCHA_(vi).svg) Bản đồ Myanmar năm 2013. | |
Myanmar (tiếng Miến Điện: မြန်မာ), tên chính thức là Cộng hòa Liên bang Myanmar, còn gọi là Miến Điện (tên chính thức cho đến năm 1989),[12] là một quốc gia tại Đông Nam Á. Myanmar có biên giới với Bangladesh, Ấn Độ, Trung Quốc, Lào và Thái Lan. Một phần ba tổng chu vi của Myanmar là đường bờ biển giáp với vịnh Bengal và biển Andaman. Theo số liệu điều tra nhân khẩu năm 2014, Myanmar có 51 triệu cư dân.[13] Myanmar có diện tích 676.577 km² (261.288 mi²). Thủ đô của quốc gia này là Naypyidaw còn thành phố lớn nhất là Yangon.[14]
Các nền văn minh ban đầu tại Myanmar gồm có các thị quốc Pyu nói tiếng Tạng-Miến tại khu vực Thượng Miến và các vương quốc Mon tại khu vực Hạ Miến.[15] Đến thế kỷ IX, người Miến tiến đến thung lũng Thượng Irrawaddy, họ lập nên Vương quốc Pagan trong thập niên 1050, và sau đó ngôn ngữ-văn hóa Miến cùng Phật giáo Nam Tông dần dần chiếm ưu thế tại Myanmar. Vương quốc Pagan sụp đổ trước các cuộc xâm chiếm của quân Mông Cổ, và xuất hiện một số quốc gia thường xuyên giao chiến với nhau. Đến thế kỷ XVI, Myanmar tái thống nhất dưới Triều Taungoo, sau đó từng trở thành quốc gia lớn nhất trong lịch sử Đông Nam Á.[16] Đến đầu thế kỷ XIX, lãnh thổ của triều Konbaung bao gồm Myanmar ngày nay và cũng từng kiểm soát Manipur và Assam trong thời gian ngắn. Người Anh chiếm được Myanmar sau ba cuộc chiến tranh trong thế kỷ XIX và quốc gia này trở thành một thuộc địa của Anh. Myanmar trở thành một quốc gia độc lập vào năm 1948, ban đầu là một quốc gia dân chủ, song nằm dưới chế độ độc tài quân sự sau cuộc đảo chính năm 1962.
Trong hầu hết thời gian độc lập, Myanmar xảy ra xung đột dân tộc tràn lan, trở thành một trong các cuộc nội chiến kéo dài nhất vẫn đang diễn ra. Thời gian này,[khi nào?] Liên Hợp Quốc và một số tổ chức khác ghi nhận các tội ác vi phạm nhân quyền tại đây.[17][18][19] Năm 2011, chính quyền quân sự chính thức giải tán sau tổng tuyển cử năm 2010, và một chính phủ dân sự trên danh nghĩa nhậm chức. Điều này cùng với hành động phóng thích Aung San Suu Kyi và các tù nhân chính trị, đã cải thiện hồ sơ nhân quyền và quan hệ ngoại giao của Myanmar, kéo theo nới lỏng các chế tài mậu dịch và kinh tế khác.[20][21] Trong tổng tuyển cử năm 2015, đảng của Aung San Suu Kyi giành đa số tại lưỡng viện quốc hội, song các lãnh đạo quân sự vẫn nắm giữ quyền lực rất lớn trong nước, và đến ngày 1 tháng 2 năm 2021 thì phát động chính biến giành lại quyền lực.[22]
Myanmar giàu tài nguyên ngọc và đá quý, dầu mỏ, khí thiên nhiên và các loại khoáng sản khác. Năm 2016, GDP danh nghĩa ở mức 68.277 tỷ USD và GDP theo sức mua tương đương đạt 6,501 tỷ USD. Khoảng cách thu nhập tại Myanmar nằm vào hàng rộng nhất trên thế giới, do phần lớn kinh tế nằm dưới quyền kiểm soát của những người ủng hộ chính phủ quân sự cũ.[23][24] Tính đến năm 2014[cập nhật], Myanmar có chỉ số phát triển con người HDI ở mức thấp, xếp thứ 148 trong số 188 quốc gia được đánh giá.
- ^ “ACT Health Community Profile, pg. 1” (PDF). Multicultural Health Policy Unit. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 11 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2018.
- ^ “Largest Ethnic Groups In Chó”. Worldatlas.
- ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênWorld Factbook - ^ “The 2014 Myanmar Population and Housing Census- The Union Report: Religion” (PDF). myanmar.unfpa.org. Cục Dân số – Bộ Lao động, Nhập cư và Dân số Myanmar. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 29 tháng 3 năm 2018. Truy cập ngày 3 tháng 2 năm 2019.
- ^ “Thematic Report on Population Projections for The Union of Myanmar, States/Regions, Rural and Urban Areas, 2014 - 2050” (PDF). The 2014 Myanmar Population and Housing Census. Department of Population. tháng 3 năm 2017. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 23 tháng 6 năm 2017.
- ^ “Myanmar Population (2018) – Worldometers”. worldometers.info.
- ^ a b c d “World Economic Outlook Database, October 2020”. IMF.org. Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Truy cập ngày 28 tháng 2 năm 2021.
- ^ “IEC - World Plugs: List view by location” (bằng tiếng Anh). Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 2 năm 2018. Truy cập ngày 5 tháng 6 năm 2018.
- ^ “GINI index (World Bank estimate)”. data.worldbank.org. World Bank. Truy cập ngày 5 tháng 3 năm 2019.
- ^ “Fragile States Index 2020” (bằng tiếng Anh). Fund for Peace và The New Humanitarian. ngày 11 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 2 năm 2021.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. ngày 15 tháng 12 năm 2020. tr. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Truy cập ngày 16 tháng 12 năm 2020.
- ^ Trần, Trọng Kim (2011) [1921]. Việt Nam sử lược. Khoa học xã hội. tr. 410. Truy cập ngày 12 tháng 12 năm 2017.
- ^ “Asian Development Bank and Myanmar: Fact Sheet” (PDF). Asian Development Bank. ngày 30 tháng 4 năm 2012. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 11 năm 2011. Truy cập ngày 20 tháng 11 năm 2012.
- ^ “The World Factbook – Burma”. cia.gov. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 10 năm 2010. Truy cập ngày 4 tháng 5 năm 2016.
- ^ O'Reilly, Dougald JW (2007). Early civilizations of Southeast Asia. United Kingdom: Altamira Press. ISBN 0-7591-0279-1.
- ^ Lieberman, p. 152
- ^ “Burma”. Human Rights Watch. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2013.
- ^ “Myanmar Human Rights”. Amnesty International USA. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2013.
- ^ “World Report 2012: Burma”. Human Rights Watch. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 6 năm 2013. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2013.
- ^ Madhani, Aamer (ngày 16 tháng 11 năm 2012). “Obama administration eases Burma sanctions before visit”. USA Today.
- ^ Fuller, Thomas; Geitner, Paul (ngày 23 tháng 4 năm 2012). “European Union Suspends Most Myanmar Sanctions”. The New York Times.
- ^ “Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi”. BBC News (bằng tiếng Anh). ngày 1 tháng 2 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 2 năm 2021.
- ^ Eleven Media (ngày 4 tháng 9 năm 2013). “Income Gap 'world's widest'”. The Nation. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 9 năm 2014. Truy cập ngày 15 tháng 9 năm 2014.
- ^ McCornac, Dennis (ngày 22 tháng 10 năm 2013). “Income inequality in Burma”. Democratic Voice of Burma. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 9 năm 2014. Truy cập ngày 21 tháng 11 năm 2016.